Μετά τις δημαιρεσίες σε Περιφέρεια και δήμους άνοιξε ξανά η συζήτηση για τα αποτελέσματα του εκλογικού νόμου στον τρόπο συγκρότησης επιτροπών και κάλυψης των θέσεων ευθύνης. Οι πλειοψηφίες χρησιμοποιώντας τις θέσεις εξουσίας προχωρούν σε μεταγραφές και αυξάνουν τη δύναμή τους στα συμβούλια. Σε αρκετές περιπτώσεις δημιουργούνται εντελώς νέες ομάδες για τις επόμενες δημοτικές εκλογές. Το ίδιο βεβαίως συμβαίνει και στις μειοψηφίες, οι οποίες, αφού σε σειρά συνεδριάσεων έχουν συνασπιστεί με στόχο την έκδοση ψηφισμάτων και αποφάσεων κατά των περιφερειακών και δημοτικών αρχών, σταδιακά ενοποιούνται. Η κινητικότητα θα πάρει νέα μορφή με βάση την πολιτική συγκυρία και τον εκλογικό νόμο που αναμένεται να εφαρμοστεί.
Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί το υβριδικό εκλογικό σύστημα, απλής αναλογικής στους συμβούλους και απόλυτης πλειοψηφίας σε περιφερειάρχες και δημάρχους, που εφαρμόστηκε στις προηγούμενες εκλογές έχει οδηγήσει σε κωμικοτραγικές καταστάσεις: ο εκλεγμένος με 60% δήμαρχος να μην μπορεί να πάρει αποφάσεις και να εξαρτάται από την ψήφο συμβούλων που εκλέχτηκαν με μερικές δεκάδες ψήφους. Το παζάρι και οι εκβιασμοί θα είχαν περάσει σε άλλες διαστάσεις αν δεν είχαν γίνει οι αλλαγές που περιόρισαν την εξουσία των συμβουλίων και έδωσαν την πλειοψηφία των επιτροπών στις παρατάξεις περιφερειαρχών και δημάρχων.
Οι αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας στην αυτοδιοίκηση είχαν προαναγγελθεί προεκλογικά από τη ΝΔ και έχουν τη λαϊκή νομιμοποίηση∙ αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι είναι σωστές ή ότι δεν μπορούν να υποστούν κριτική. Οι αλλαγές που έγιναν οδηγούν τα πράγματα από το ένα άκρο στο άλλο: από το απόλυτο χάος σε θεσμούς, στην ενός ανδρός αρχή. Τα συμβούλια έχουν καταστεί διακοσμητικά όργανα για την έκδοση ανούσιων ψηφισμάτων και αποφάσεων για το αρχείο των πρακτικών. Όργανα τα οποία παράγουν θόρυβο και δίνουν υπόσταση σε διάφορους γραφικούς, που νομίζουν ότι κάτι κάνουν φωνάζοντας και ξιφουλκώντας με φαντάσματα.
Η επαναφορά του 50% στην εκλογή περιφερειαρχών και δημάρχων και η εξασφάλιση καθαρών πλειοψηφιών σε περιφερειακά και δημοτικά συμβούλια είναι αυτό που έχει ανάγκη θεσμικά η αυτοδιοίκηση. Η δημοκρατική αναβάθμιση σε συνδυασμό με την οικονομική αυτονομία είναι οι θεσμικές αλλαγές που μπορούν να δώσουν πραγματικά τοπικές κυβερνήσεις, που δεν θα συναλλάσσονται αλλά θα διαβουλεύονται και θα αποφασίζουν.
Από την πρώτη στιγμή της συζήτησης του νόμου «Κλεισθένης», που προώθησε ο ΣΥΡΙΖΑ, είχαμε επισημάνει ότι οι αλλαγές θα φέρουν τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Τα εκλογικά μαγειρέματα και οι κουτοπονηριές είναι επικίνδυνα μονοπάτια, πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για αλλαγές που δεν αποτελούν πλειοψηφική απαίτηση στο εσωτερικό της αυτοδιοίκησης. Αποτέλεσμα, ο ΣΥΡΙΖΑ συνετρίβη στις εκλογές της αυτοδιοίκησης, ο νόμος κατέρρευσε στην εφαρμογή, και το χειρότερο, αντικαταστάθηκε με ό,τι πιο πλειοψηφικό υπάρχει στην ιστορία της τοπικής αυτοδιοίκησης. Μόνο ένας τυφλός δεν έβλεπε ότι το εκλογικό σύστημα που προωθήθηκε με τον «Κλεισθένη» οδηγούσε σε ξεδιάντροπη συναλλαγή μεταξύ δημάρχων και δημοτικών συμβούλων.
Το κακό είναι ότι από αυτό το χαοτικό σύστημα περάσαμε σε ένα σκληρό πλειοψηφικό σύστημα, με τους περιφερειάρχες και τους δημάρχους να έχουν τον απόλυτο έλεγχο. Τα εμπόδια που τέθηκαν στη συγκρότηση ψηφοδελτίου αποκλείουν τους μικρούς συνδυασμούς, ενώ το εκλογικό όριο του 42% βοηθά στη συντήρηση της κυριαρχίας των υποψηφίων που θα στηριχτούν από τη ΝΔ. Οι αλλαγές οδηγούν σε διπολικά συστήματα όπου ο εκλεγμένος περιφερειάρχης ή δήμαρχος τα παίρνει όλα κι έχει την αποκλειστική ευθύνη, και ο χαμένος τίποτα.
Το εκλογικό μαγείρεμα της ΝΔ προφανές, αλλά όπως έγινε και πριν με τον ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα. Η αδυναμία συγκρότησης πολλών ψηφοδελτίων θα φέρει συσπείρωση διαφορετικών δυνάμεων απέναντι στους εκλεγμένους περιφερειάρχες και δημάρχους. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη γενικότερη πολιτική συγκυρία που θα επικρατεί την περίοδο των δημοτικών εκλογών, μπορεί να οδηγήσει σε ανατροπές.
Για να υπάρξει όμως έκπληξη, θα πρέπει οι κατακερματισμένες παρατάξεις να δώσουν τη θέση τους σε ισχυρά πολυσυλλεκτικά σχήματα. Χρειάζεται η δημιουργία παρατάξεων που θα συμπεριλάβουν στο εσωτερικό τους πρόσωπα με διαφορετικές πολιτικές αντιλήψεις, τα οποία θα δεσμεύονται από ένα αυτοδιοικητικό πρόγραμμα και ένα αναπτυξιακό όραμα για την περιοχή. Τα προγράμματα δεν είναι πολιτικά ουδέτερα κείμενα, αλλά μπορούν να γίνουν… ευρύχωρα. Αρκεί να υπάρχει κοινή λογική και αντίληψη για το ρόλο της αυτοδιοίκησης στον σύγχρονο κόσμο. Σε κάθε περίπτωση είναι προτιμότερη η έγκριση των πολιτών σε συμμαχίες προσώπων και προγραμματικών προτάσεων πριν τις εκλογές. Οι πολίτες χρειάζεται να έχουν προεκλογικά γνώση για να εγκρίνουν ή να απορρίπτουν πρόσωπα και συνδυασμούς. Οι μετεκλογικές συμπράξεις στο όνομα μιας δήθεν προγραμματικής συμφωνίας μοιάζουν και είναι συναλλαγές.
panagopg@gmail.com
