Δεν είμαι σε θέση να εκτιμήσω τι θα αλλάξει από το τελευταίο... ουράνιο πότισμα και σε πόσες περιοχές έγινε, εκείνο όμως που φαίνεται είναι ότι πάει χαμένη μια χρονιά που μέχρι τον Αύγουστο έδειχνε πως θα είναι από τις καλύτερες όσον αφορά στην παραγωγή.
Για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια βιώνουμε με αυτό τον τρόπο τις συνέπειες της ξηρασίας. Εχει προηγηθεί η Ισπανία με τεράστιες αποκλίσεις στην παραγωγή της καθώς εκεί τα φαινόμενα είναι περισσότερο έντονα και μεγαλύτερης έκτασης. Η ξηρασία είναι ένας εχθρός που δεν αφορά μόνον στην ελαιοπαραγωγή ασφαλώς. Και για να είμαστε ειλικρινείς, άμεσος τρόπος αντιμετώπισης δεν υπάρχει. Τον τελευταίο καιρό και με αφορμή την απελπιστική κατάσταση που έχει πλέον δημιουργηθεί, ήρθαν στην επιφάνεια και τέθηκαν στη συζήτηση θέματα που εκκρεμούν πολλά χρόνια και αφορούν στις υποδομές άρδευσης σε ένα νομό που είναι κοντά στη “ζώνη ξηρασίας”. Φράγματα και λιμνοδεξαμενές είναι μια πονεμένη ιστορία που κατά καιρούς και με αφορμή “έκτακτα περιστατικά” έρχεται στην επιφάνεια. Ασφαλώς και είναι αναγκαία αλλά αν σκεφθεί κανένας πόσα χρόνια έχει ξεκινήσει η υπόθεση κατασκευής του Φιλιατρινού φράγματος για το οποίο ακόμη δεν υπάρχει χρηματοδότηση για τα δίκτυα, καταλαβαίνει πόσες δεκαετίες θα χρειαστούν για να υλοποιηθούν τέτοια έργα με την τρέχουσα πολιτική. Το... δίδυμο χρονολογικά Μηναγέικο είναι ακόμη στα χαρτιά, οι λιμνοδεξαμενές λιγοστές και μάλλον προβληματικές, ενώ η “αποθήκευση” και αξιοποίηση του νερού που χάνεται μοιάζει με ιστορία “επιστημονικής φαντασίας”. Και φυσικά θα ήταν αδιανόητο να συζητούμε για νέες γεωτρήσεις που θα ρουφήξουν τον υδροφόρο και θα σπρώξουν την υφαλμύρωση πιο βαθιά στις καλλιεργούμενες παραθαλάσσιες περιοχές που δεν είναι και λίγες.
Εκ των πραγμάτων η κλιματική αλλαγή χτυπάει την πόρτα μας εκκωφαντικά και ο... απόηχος θα πρέπει να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία και τους πολίτες που θεωρούσαν (και θεωρούν, ενδεχομένως) “γραφικούς” εκείνους που προειδοποιούν για τα μεγάλα προβλήματα του μέλλοντος και απαιτούν άλλες πολιτικές σε σύγκρουση με εκείνες των βιομηχανικών-ενεργειακών μονοπωλίων.
Ο καιρός δεν έκανε σε εμάς τη χάρη, την έκανε όμως στην Τυνησία, ας διαβάσουμε προσεκτικά την είδηση από την ιστοσελίδα olive news: “Η Τυνησία έχει ως στόχο να εξάγει 200.000 τόνους ελαιολάδου, εκ των οποίων πάνω από 25.000 εμφιαλωμένο προϊόν, σύμφωνα με τις προβλέψεις για την περίοδο 2017/2018, γεγονός που θα την οδηγήσει στη δεύτερη θέση μεταξύ των χωρών εξαγωγής ελαιόλαδου. Την ανακοίνωση έκανε ο γενικός διευθυντής του Εθνικού Γραφείου Ελαιολάδου Τυνησίας, Chokri Bayoudh, σημειώνοντας ότι η περίοδος 2017/2018 είναι πολλά υποσχόμενη χάρη στις άφθονες βροχοπτώσεις που καταγράφηκαν κατά τον μήνα Σεπτέμβριο, μετά από δύο περιόδους με χαμηλή παραγωγή λόγω της ξηρασίας (100.000 τόνους το 2016/2017 και 140.000 το 2015/2016). Η συγκομιδή της ελιάς θα ξεκινήσει στην Τυνησία στις αρχές Νοεμβρίου, ενώ οι εξαγωγές θα συνεχιστούν μέχρι και τον Οκτώβρη του 2018. Το τυνησιακό ελαιόλαδο εξάγεται σε 54 χώρες του κόσμου, ιδιαίτερα στην Ευρώπη (56.000 τόνοι) και τις ΗΠΑ (35.000 τόνοι, εκ των οποίων 7.000 εμφιαλωμένο προϊόν), αλλά τα τελευταία χρόνια και σε νέες αγορές, όπως στη Ρωσία, την Ινδία, την Ιαπωνία και διάφορες αφρικανικές χώρες”.
Φυσικά και δεν καταχώρησα τυχαία όλη την είδηση: Η Τυνησία αποτελεί ανερχόμενη δύναμη στην παραγωγή και εξαγωγή ελαιολάδου και πολύ γρήγορα λόγω των ειδικών συνθηκών της χώρας αλλά και των επιδιώξεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης για διείσδυση στις χώρες του Μαγκρέμπ (Τυνησία, Μαρόκο, Αλγερία), θα αποτελέσει βασικό ανταγωνιστή μας σε ένα προϊόν το οποίο πριν από λίγα χρόνια παρήγαγε σε μικρές ποσότητες. Ο σημερινός πρωθυπουργός της κ. Habib Essid διετέλεσε εκτελεστικός διευθυντής του ΔΣΕ την περίοδο 2004-2007. Υπάρχει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανάπτυξης της ελαιοκαλλιέργειας που υπηρετείται με συνέπεια και αποδίδει καρπούς.
Αλλαγές δεν συντελούνται μόνον στην Τυνησία αλλά και στην ίδια την Ευρώπη. Σε μια πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι αυτή “περιγράφει επίσης μερικές από τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας της ελιάς της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σημειώνει ότι ενώ οι διαδικασίες παραγωγής παραμένουν σε μεγάλο βαθμό παραδοσιακές, στην Ισπανία και την Πορτογαλία υπάρχει μια τάση αύξησης του μεγέθους των φυτειών και της εισαγωγής μηχανικής καλλιέργειας. Μια ισπανική ερευνητική μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτή η προσέγγιση δεν είναι μια "ενιαία λύση για όλους" και προτείνει ότι οι φυτείες θα μπορούσαν να αυξήσουν τα κέρδη και να αποφύγουν την αστάθεια της αγοράς εστιάζοντας σε καινοτόμες λύσεις συγκομιδής, νέες ποικιλίες και διαχείριση επιβλαβών οργανισμών. Οι διακυμάνσεις της αγοράς λόγω της μη προβλεψιμότητας των αποδόσεων, των ακραίων καιρικών συνθηκών και των ασθενειών ήταν μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετώπισαν τα τελευταία χρόνια οι ελαιοπαραγωγικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης”.
Λίγες λέξεις, πολλά τα ζητήματα που ανοίγουν κυρίως στην Ισπανία, όπου η ελαιοκαλλιέργεια αντιμετωπίζεται ως περιοχή μεγάλου οικονομικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος. Χαράζονται πολιτικές, διεξάγονται έρευνες, με λίγα λόγια η ελαιοκαλλιέργεια έχει γίνει εθνική υπόθεση. Δικαιολογημένα αφού το 35% των αγροτών εργάζεται σε ελαιώνες καθώς στην Ισπανία η έκταση με ελαιόδεντρα είναι περισσότερο από τη μισή του συνόλου στην Ευρωπαϊκή Ενωση και παράγει το 74% της συνολικής ποσότητας σε αυτή. Και υπάρχει η προσδοκία αύξησης κατά 10% της παραγωγής μέσα στην επόμενη δεκαετία. Αν σε αυτό προστεθεί το γεγονός ότι έχει γίνει η μεγαλύτερη εξαγωγική χώρα προς την Ιταλία αντιλαμβάνεται ο καθένας το ρόλο και τη δυναμική της ελαιοκαλλιέργειας στη Ισπανία.
Θα μπορούσε κάποιος να απαριθμήσει πολλά ακόμη ζητήματα όπως η είσοδος νέων παικτών στη διεθνή αγορά, τόσο από τη γειτονιά μας όσο και από τη Λατινική Αμερική. Ισως με μια άλλη ευκαιρία - το συμπέρασμα όμως που προκύπτει αβίαστα είναι ότι στον κόσμο συντελούνται μεγάλες αλλαγές στην ελαιοκαλλιέργεια αλλά στην Ελλάδα τα πάντα κινούνται με βάση τη... συνήθεια. Πολιτική δεν φαίνεται πουθενά και είναι ένα “αίτημα” που τίθεται με επιμονή από τον υπογραφόμενο εδώ και 25 τουλάχιστον χρόνια και με κάθε ευκαιρία. Η ζωή αποδεικνύει ότι οι χώρες που κέρδισαν έδαφος στις διεθνείς αγορές στηρίχτηκαν ακριβώς στη χάραξη πολιτικής, στην αναζήτηση λύσεων στα προβλήματα που ανακύπτουν, στην έρευνα και στην με κάθε τρόπο στήριξη της παραγωγής.
Στη χώρα μας το τυχαίο ζει και βασιλεύει, το επίσημο ενδιαφέρον από πρακτική άποψη κινείται περί το μηδέν. Ολοι βολεύονται “γιατί παράγουμε το καλύτερο λάδι” κατά πώς έχουν πείσει εαυτούς και αλλήλους. Και οι περισσότεροι “κλαίγονται” γιατί δεν μπορούμε να εξάγουμε μεγάλες ποσότητες τυποποιημένου προϊόντος. Δίνοντας την εντύπωση πως αυτό είναι το... απλούστερο πράγμα αλλά φταίμε εμείς γιατί δεν το κάνουμε. Το πλοίο δεν μπορεί να πηγαίνει για πολύ ακόμη ακυβέρνητο, αργά ή γρήγορα θα βρει σε υφάλους που ξεφυτρώνουν διαδοχικά. Επιτέλους θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η υπόθεση θέλει “διακυβέρνηση” και αναζήτηση λύσεων στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελαιοπαραγωγή. Και πέρυσι με το δάκο και φέτος με την ξηρασία, οι παραγωγοί βομβαρδίζονται με πληροφορίες από το διαδίκτυο γι' αυτά που πρέπει να κάνουν - και θα πρέπει να έχει αναπτύξει κάποιος “ανθεκτικότητα” στο ράδιο-αρβύλα για να μην κάνει βιαστικές και λανθασμένες κινήσεις. Αλλά δεν υπάρχει κανένας οργανισμός που θα βάλει τα πράγματα σε σειρά και θα δώσει τις απαραίτητες οδηγίες.
Συμπερασματικά: Τα προβλήματα της ελαιοπαραγωγής είναι πολύ μεγαλύτερα από αυτά που φαίνονται. Η καλλιέργεια έχει μέλλον αλλά και την ανάγκη ολοκληρωμένης και συστηματικής πολιτικής. Χόρτασε ο κόσμος από “ενδιαφέρον” θεσμικών αξιωματούχων, κάποια ώρα πρέπει οι ίδιοι οι παραγωγοί να πάρουν πρωτοβουλίες και να απαιτήσουν μέτρα πολιτικής από τις υποδομές μέχρι τις εξαγωγές. Οντας βέβαιοι ότι τίποτε δεν είναι μόνιμο και τίποτε δεν πάει μπροστά χωρίς την κινητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού...
