Το δημοτικό έργο πραγματοποιείται μέσω φωτογραφιών, άλλοτε για ασήμαντα και άλλοτε για αυτονόητα πράγματα, και φυσικά έργο χωρίς στιγμιότυπα με το δήμαρχο μέσα δεν γίνεται. Με το... κιλό οι αποστολές σε κάθε κατεύθυνση, τσάμπα είναι άλλωστε. Και στις... ιδιόκτητες ιστοσελίδες των δημάρχων και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ένας βομβαρδισμός φωτογραφικού ενδιαφέροντος για τον τόπο και τους ανθρώπους του.

Υπάρχει η γνωστή έκφραση “μια φωτογραφία, χίλιες λέξεις” αλλά το σύνολο σχεδόν των πολιτευόμενων την έχει αντικαταστήσει ως “μια φωτογραφία, χίλιες ψήφοι”. Την παίρνουν και μετρητοίς την έκφραση οπότε όπου γυρίσεις το μάτι σου βλέπεις την ίδια... κονσέρβα σερβιρισμένη με διαφορετικό τρόπο. Δεν θα ρισκάριζα να εκτιμήσω πώς βλέπει ο πολίτης αυτή την πρακτική, άλλωστε το ενδιαφέρον για την πόλη και τις δημόσιες υποθέσεις δεν είναι στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Οι περισσότεροι το ρίχνουν στο “κουτί” άλλοτε από υποχρέωση στο φίλο και το γείτονα, άλλοτε κάτω από το πρεσάρισμα των σταυροθήρων, άλλοτε ως κομματική επιλογή και πάει λέγοντας. Ολόκληρη τη θητεία ακούς από τους ίδιους παράπονα για τα πλέον διαφορετικά θέματα, αλλά μέχρις εκεί. Ακόμη και για κατά τεκμήριο πολύ σοβαρά θέματα η υπόθεση έχει ανατεθεί στον “αυτόματο πιλότο”, στην καλύτερη περίπτωση σου λέει ο άλλος “γράψε”, αλλά σπανίως γράφει και υπογράφει ο ίδιος. Πολύ περισσότερο βεβαίως δεν δείχνει καμία διάθεση να κινητοποιηθεί ώστε να αποτρέψει ή να επιβάλει μέτρα που είναι απολύτως αναγκαία.

Θα μου πείτε τώρα πως είμαι απόλυτος και απαισιόδοξος, και θα είχα όλη τη διάθεση για συζήτηση. Αρκεί να υπήρχαν κάποια δείγματα ότι υπάρχει ανησυχία για ορισμένα θέματα ή κάποια προοπτική συλλογικής αντιμετώπισης. Μάλλον το αντίθετο θα μπορούσαμε να διαπιστώσουμε ακόμη και για ζητήματα που σχετίζονται άμεσα με τη ζωή των ανθρώπων. Ενα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα: Πριν από λίγα χρόνια πνίγηκαν διάφορα σημεία της πόλης από έντονη βροχόπτωση και όταν καταλάγιασε η οργή δόθηκαν αμέτρητες υποσχέσεις για αντιπλημμυρικά. Τα οποία όχι μόνον δεν έγιναν αλλά η κατάσταση σε ορισμένα σημεία είναι ίδια με αυτήν που προκάλεσε τις πλημμύρες. Διαμαρτυρίες στο... μιλητό και αν επαναληφθεί το φαινόμενο στα ίδια ή κάποια άλλα σημεία, θα φταίει η... κλιματική αλλαγή.

Η κατά μόνας διαμαρτυρία έχει πλέον θεσμοποιηθεί και στην... κοινωνική δικτύωση. Βλέπει ο άλλος ένα στραβό, κάθεται στο πληκτρολόγιο, τραβάει ένα χ#στήρι, στην καλύτερη περίπτωση, συνηγορούν και κάποιοι από τους φίλους του και μένει με την ικανοποίηση ότι τουλάχιστον υπάρχουν και κάποιοι άλλοι που σκέφτονται όπως αυτός. Βεβαίως σε κάποιες περιπτώσεις όταν πρόκειται για απλά πράγματα καθημερινής διαχείρισης δίνονται κάποιες λύσεις, ενώ σε κάποια πολιτικού χαρακτήρα ζητήματα μπορεί να υπάρχει και καμία αναδίπλωση υπό τον φόβο των απωλειών. Για τα περισσότερο σοβαρά όμως, ακόμη και οι υπογραφές σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες πέφτουν σε τοίχο. Είμαστε πολύ μακριά ακόμη από το σημείο της δημιουργίας κινημάτων και καταστάσεων μέσα από την κοινωνική δικτύωση, όχι γιατί δεν γνωρίζουμε την... τέχνη, αλλά γιατί άλλοτε υπάρχει αδιαφορία, άλλοτε πολλοί δεν θέλουν να... εκτεθούν, άλλοτε γιατί συνυπάρχουν τα ίδια και πολλά ακόμη. Σε καμία περίπτωση δεν υποτιμώ τη δύναμη που έχει η κοινωνική δικτύωση, αρκεί να σκεφθεί κανένας πόσο αποτελεσματικά μπορεί να χειραγωγηθεί πολιτικά μεγάλο μέρος του πληθυσμού, κάτι το οποίο επιδιώκεται πλέον από τα επιτελεία κομμάτων και παραγόντων. Ακριβώς γιατί εξειδικεύει την προπαγάνδα κατά περίπτωση και ενδιαφέρον ποντάροντας στο πρόσωπο και τις επιθυμίες του, στην αδιαφορία του “συλλογικού καλού”. Στον κόσμο του ερασιτεχνισμού η κοινωνική δικτύωση είναι απλώς πεδίο σύμπλευσης ή σύγκρουσης διαφορετικών ομάδων που διαρθρώνονται γύρω από πρόσωπα και σχηματισμούς με προβλέψιμη συμπεριφορά και ως εκ τούτου αναποτελεσματική στην επίδραση πέρα από έναν κύκλο που σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο.

Ως εκ τούτου το ζήτημα της συλλογικής δράσης για τα ζητήματα της πόλης παραμένει ζητούμενο. Και θα παραμένει ως τέτοιο όσο δημοτικές και πολιτικές συλλογικότητες δεν απευθύνονται και δεν συνομιλούν με τον πολίτη, δεν ζητούν τη γνώμη του και δεν καλλιεργούν την έννοια των “αποφάσεων για την πόλη και τους πολίτες”. Πρακτικά γιατί κατά κανόνα οι συλλογικότητες δημιουργούνται περιστασιακά για τις εκλογικές ανάγκες και μετά τις εκλογές σκορπίζουν, σε πολλές περιπτώσεις δεν συνεδριάζουν ούτε οι υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι για να εκφέρουν γνώμη. Και όμως όλοι αναφέρονται στο όνομα της παράταξης με την οποία πήραν μέρος στις εκλογές ως επί... θητεία και εν λευκώ εξουσιοδοτημένοι.

Δεν είμαι καθόλου βέβαιος πως όλοι θέλουν και επιδιώκουν τη συλλογική δραστηριότητα ή έχουν την πρόθεση να δεσμευτούν με διαδικασίες και αποφάσεις οι οποίες ενδεχομένως είναι αντίθετες με τις απόψεις τους. Η προεκλογική περίοδος στην καλύτερη περίπτωση κρατάει κάτι... μήνες, η θητεία κρατάει χρόνια. Και η συνεχής ενασχόληση με συζητήσεις, επεξεργασίες και διαδικασίες συνεδριάσεων και αποφάσεων είναι κουραστική, ενώ σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι επιθυμητή ούτε από εκείνους που θα έπρεπε... να την απαιτούν. Θεωρώ όμως ότι αξίζει τον κόπο και υπάρχουν δυνάμεις οι οποίες θα πρέπει να πάρουν πρωτοβουλίες συλλογικής δράσης και διαλόγου με την κοινωνία. Δεν εννοώ απλώς κάποιες εκδηλώσεις οι οποίες θα πρέπει να γίνονται και πολλές μπορεί να έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Αλλά έναν κύκλο διαλόγου για κρίσιμα ή και επίκαιρα ζητήματα της πόλης. Η επιμονή σε μια τέτοια διαδικασία συνολικά, τοπικά, θεματικά μπορεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον του πολίτη, να τον πείσει πως υπάρχει και άλλος τρόπος διαχείρισης των δημόσιων υποθέσεων.

Στο πλαίσιο αυτό μπορεί να συγκροτηθεί πολιτική για την πόλη με την συμμετοχή των ανθρώπων της. Σε κάθε περίπτωση το ενδιαφέρον για το δημόσιο χώρο, την προστασία και την αξιοποίησή του προς όφελος του συνόλου είναι προαπαιτούμενο. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί σε “θερμοκήπιο” η δημοτική πολιτική επηρεάζεται από το πλαίσιο το οποίο διαγράφεται στο γενικό πολιτικό πλαίσιο. Το οποίο έχει γίνει πολύ περισσότερο ασφυκτικό από την εποχή των μνημονίων που θέλει τους δήμους “μακρύ χέρι” του κράτους στην τοπική κοινωνία. Το γεγονός αυτό γεννά δεσμεύσεις αλλά οδηγεί αναπόφευκτα και σε συγκρούσεις, όταν η τοπική εξουσία δεν θεωρεί εαυτόν παρακολούθημα της κεντρικής και διεκδικεί αυτόνομη πορεία. Ο δημόσιος λόγος οφείλει να βασίζεται σε τεχνοκρατικές επεξεργασίες, αυτό δεν σημαίνει όμως πως υποτάσσεται σε αυτές και αυτή είναι ακριβώς η διαφορά της πολιτικής για το δήμο και τους ανθρώπους της από την “υπαλληλική” διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων. Η παραγωγή πολιτικής -και ως εκ τούτου “οράματος”- για την πόλη δεν μπορεί παρά να είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης ιδεών και πολιτών. Και αυτή η αλληλεπίδραση δεν μπορεί παρά να προκύπτει μέσα από τη συμμετοχή των πολιτών σε όσα τους αφορούν και τη δημόσια διαμόρφωση επί μέρους πολιτικών που αθροιστικά διαμορφώνουν βήμα-βήμα την πολιτική για την πόλη. Στην εποχή της ιδεολογικής κυριαρχίας του “εγώ”, η συλλογική δράση όχι μόνον είναι δύσκολη αλλά αντιμετωπίζεται και ως “γραφική” από διάφορους “ειδικούς”, τροφίμους μηχανισμών εξουσίας και επαγγελματίες παράγοντες. Και ως “βάρος” από πολλούς άλλους που η ενασχόληση με το δημόσιο χώρο είναι κάτι σαν περιστασιακό χόμπι.

Συμπερασματικά, ειδικά σήμερα σε συνθήκες πολιτικού κυνισμού και συναλλαγής στη νομή της τοπικής εξουσίας που φυσικοποιεί τον εναγκαλισμό με εκφραστές φασιστικών αντιλήψεων, η ανάγκη συλλογικής δράσης και συμμετοχής των πολιτών στα ζητήματα που τον αφορούν είναι κάτι παραπάνω από επιτακτική. Και αυτή θα πρέπει να προκύψει πρωτίστως από πρωτοβουλίες δημοτικών σχηματισμών που διακηρύσσουν μια άλλη αντίληψη για την πόλη, τη δημοκρατία, τη διαφάνεια και την αλληλεγγύη. Αλλά και με πρωτοβουλίες “από τα κάτω” ανθρώπων, ομάδων, σχηματισμών για επί μέρους ή και γενικότερα θέματα. Ολα αυτά δικαιολογημένα φαντάζουν ως θεωρητικά “γυμνάσματα” στην εποχή μονοκαλλιέργειας της “πνευματικής οκνηρίας” για την οποία φροντίζουν συστηματικά οι ιδεολογικοί μηχανισμοί χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Τα καταθέτω με την πεποίθηση πως υπάρχει ένα δυναμικό στην πόλη που θέλει να σκεφθεί και να δράσει διαφορετικά, που αναζητεί ένα διαφορετικό βηματισμό. Αλλά χρειάζεται να βρει τον κοινό βηματισμό και να βγει από το περιθώριο στο προσκήνιο...