Για την ακρίβεια στο πεδίο μιας νέας αντίληψης, αυτής της “προφορικής ιστορίας”. Η συνέχεια που χαρακτηρίζει το θέμα, είναι χρήσιμη για να κατανοήσουμε το σήμερα και την ανάγκη “για λύσεις λογικής” σε ό,τι αφορά το θέμα που θα απασχολήσει σύντομα το Δημοτικό Συμβούλιο.

Ο Νέδοντας και η διαχείρισή του σηματοδότησαν τη φάση του αστικού μετασχηματισμού της πόλης, όταν οι κυρίαρχες οικονομικά και κοινωνικά δυνάμεις προσδιόρισαν ως κεντρικό στόχο να φτάσει αυτή μέχρι τη θάλασσα. Με αλλεπάλληλες επεμβάσεις η τεράστια κοίτη έγινε… οικόπεδα και κτήματα, πάνω σε αυτή χτίστηκε η πόλη που έβλεπε προς Νότο και φιλοδοξούσε να γίνει “Μασσαλία” υπό την έννοια του πρώτου λιμανιού της χώρας. Η διαδικασία ήταν βασανιστική. Ο Νέδοντας περιορίστηκε, το λιμάνι έγινε, το τρένο έφτασε μέχρι αυτό, οι εκβολές και το δέλτα φιλοξένησαν την πρώτη ουσιαστικά βιομηχανική περιοχή της πόλης. Το τίμημα ήταν βαρύ πολλές φορές, καθώς το νερό αναζητούσε διέξοδο και όταν τα νερά δεν χωρούσαν εκεί που στρίμωξαν τον χείμαρρο, έπνιγαν την πόλη. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας 1930-1940 η “πίεση” στην πόλη χαλάρωσε, καθώς ολοκληρώθηκε η κατασκευή φραγμάτων και εκβαθύνθηκε μηχανικά η κοίτη, ενώ δημιουργήθηκε και η ζώνη υπερχείλισης (ελάχιστο δείγμα αυτής της διάταξης που πρέπει να διατηρηθεί με κάθε θυσία, ο χώρος που είναι σήμερα το Δασαρχείο). Και τα πράγματα άλλαξαν ριζικά γύρω στα 1970, όταν ξεκίνησε η διαδικασία απομάκρυνσης τεράστιων ποσοτήτων φερτών υλικών και μετατροπής του χειμάρρου σε ευμεγέθες τσιμενταύλακο. Αλλες εποχές, άλλες αντιλήψεις, στη σημερινή εποχή θα ήταν ασφαλώς εντελώς διαφορετικές οι επιλογές. Και γιατί άλλαξαν οι αντιλήψεις των ανθρώπων, αλλά και γιατί άλλαξε η νομοθεσία. Θέτοντας περιορισμούς στην κακοποίηση της φύσης, καθώς σε ένα βαθμό συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο ότι οι κίνδυνοι πλέον είναι τεράστιοι. Σε κάθε περίπτωση, άλλαξε η ζωή στην πόλη, η πεζογέφυρα της 23ης Μαρτίου κατεδαφίστηκε και έγινε ο “σύνδεσμος” με τα δυτικά της πόλης, ενώ παράλληλα κατεδαφίστηκαν οι γέφυρες Σταματελάκη και κρεοπωλείων.

Το τσιμεντάρισμα έγινε, αλλά η αντίληψη εκμετάλλευσης της φύσης συνεχίστηκε. Με ευθύνη όλων μας (μηδέ εμού εξαιρουμένου στο κλίμα της εποχής, η ηλικία και η εμπειρία είναι μια καλή… δικαιολογία) ο Νέδοντας ακόμη και… τιθασευμένος συνέχισε να αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης από την πόλη. Μεγάλο μέρος του σκεπάστηκε διαδοχικά μέχρι και τη δημοτική θητεία μετά το σεισμό, πάνω σε αυτόν εγκαταστάθηκαν λειτουργίες (αναψυκτήριο, πάρκινγκ, παιδικές χαρές) αλλά και δίπλα από αυτόν (Κεντρική Αγορά). Μετά το σεισμό οι ανάγκες αλλά και η αδιαφορία μας επέκτειναν το βιασμό του με τα συνεργεία, με γήπεδα και προσφάτως (παρά τις αντιδράσεις) με υπαίθριο θέατρο. Ολα κυλούσαν μια χαρά, το (δημοτικό) οικόπεδο ήταν τεράστιο, αλλά κάπου εκεί άρχισαν τα προβλήματα: Στις αρχές της δεκαετίας 1990-2000 οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί άλλαξαν και απαγορεύτηκε το σκέπασμα των αεραγωγών και υδάτινων αποδεκτών. Και τότε, στη μέση της θητείας του αείμνηστου δημάρχου Παναγή Κουμάντου, οι υπηρεσίες του αρμόδιου υπουργείου σε μελέτη τους (την οποία δυστυχώς έχασαν στις… μετακομίσεις) επεσήμαναν τον τεράστιο πλημμυρικό κίνδυνο και πρότειναν έργα μεγάλου κόστους για εκείνη την εποχή. Από εκεί και πέρα άρχισε η συζήτηση και η πίεση. Ισως είναι το ζήτημα της πόλης για το οποίο έχω γράψει τα περισσότερα κείμενα, προσπαθώντας να πιέσω τις εκάστοτε δημοτικές αρχές να ασχοληθούν με το θέμα. Με τον αείμνηστο δήμαρχο Χρήστο Μαλαπάνη είχα δημόσια αντιδικήσει και σε προσωπικό επίπεδο συζητήσει αμέτρητες φορές. Από τη μια πλευρά θεωρούσε ότι η μελέτη υπερτόνιζε τον κίνδυνο, είχε (και) θεωρητικές ατέλειες και πρότεινε έργα, το κόστος των οποίων ήταν αναντίστοιχο του κινδύνου με βάση τις στατιστικές και τη σχέση κόστους - οφέλους. Ενώ για να διασκεδάσει τις ανησυχίες μου εξήγησε ότι οι γεωλόγοι που έκαναν τις έρευνες στην περιοχή μετά το σεισμό, διαπίστωσαν ότι άνοιξαν καταβόθρες από τη διάρρηξη εδαφών, οι οποίες απορροφούσαν μεγάλες ποσότητες νερών.

Και κάπως έτσι συνεχίστηκε η συζήτηση και η “πίεση στα τυφλά”, με σκοπό να αποφευχθεί κάποια εξέλιξη που θα μπορούσε να είναι καταστροφική για την πόλη. Αλλωστε κάθε τόσο όλο και κάπου έσκαγε το “βαρομετρικό” και έπνιγε την πόλη ή τη γύρω περιοχή. Ουδέποτε έγινε οριοθέτηση ρεμάτων και η κατάληψη σε αυτά έγινε… θεσμός, αφού και ο δήμος “έχτισε” μέσα σε αυτά (δυτικό κέντρο) και ουσιαστικά “προσκυρώθηκαν” στους γείτονες στο σχέδιο πόλης. Ταυτόχρονα η κλιματική αλλαγή προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στον καιρό, ορισμένα φαινόμενα κάποιες φορές έγιναν περισσότερο βίαια και οι καταστροφές έγιναν ετήσιος κανόνας. Δεν ανησύχησαν όμως κανέναν, καθώς φαίνεται πως επικράτησε η λογική ότι το κακό αν γίνει θα σκάσει στα χέρια του… επόμενου. Αλλωστε πάντα έφταιγε η φύση και η ένταση των φαινομένων. “Πιστοποιήθηκε” και… προσφάτως σχετικά με τις μεγάλες καταστροφές στη δυτική πόλη. Τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται, έχουμε και το… SLAPP βλέπετε (κάτι δικά μας που δεν φαίνεται να πολυενδιαφέρουν τον κόσμο), οπότε… ας το πάρει ο Νέδοντας. Βεβαίως για τον χείμαρρο η μεγάλη πίεση και ο “φόβος” που καλλιεργούσε, έδωσε… μελετητικούς καρπούς. Κάποια στιγμή συντάχθηκε (την εποχή της δημαρχοντίας Νίκα) μια μελέτη, η οποία… περιφερόταν σε γραφεία αρμοδίων για έγκριση και χρηματοδότηση. Η κεντρική ιδέα ήταν να περιοριστεί ο κίνδυνος που μπορούσαν να δημιουργήσουν οι στροβιλισμοί ενός πλημμυρικού φαινομένου στις δοκούς κάτω από το σκεπασμένο τμήμα του Νέδοντα. Η… τύχη της μελέτης αγνοείται και τα όσα συνδέονται με αυτήν τα γνωρίζουν εκείνοι που σήμερα σιωπούν για τις προβλέψεις και το κόστος της.

Κάποια στιγμή “έσκασε” ο περιφερειακός την εποχή της δημαρχοντίας Κουτσούλη. Στην κόντρα εκείνης της εποχής ένα από τα βασικά επιχειρήματα της προσωπικής μου αντίθεσης ήταν η απουσία αντιπλημμυρικών έργων, καθώς ο δρόμος περνούσε πάνω από όλα τα ρέματα, τα οποία διέσχιζαν την πόλη και την ευρύτερη περιοχή της από τον Βορρά προς τον Νότο. Η υπόθεση έγινε αντικείμενο συστηματικής κριτικής στο Δημοτικό Συμβούλιο τότε από τον Βασίλη Κοσμόπουλο και το συγκεκριμένο πρόβλημα επισημάνθηκε και από τον αείμνηστο Χρήστο Μαλαπάνη, που ήταν μέλος της πλειοψηφίας και ουσιαστικά ο “τεχνικός εγκέφαλός” της. Αλλά κατά πώς λένε… στου κουφού την πόρτα... Η πλήρης αντιπλημμυρική μελέτη με τα αναγκαία έργα απαιτούσε μεγάλη χρηματοδότηση και αν ένας τέτοιος προϋπολογισμός εμφανιζόταν στην Ευρωπαϊκή Ενωση το έργο θα έφτανε μέχρι τον… κόμβο Καρέλια, αποκλείεται να έπαιρνε έγκριση. Δεν το υποθέτω, είναι η πραγματικότητα που επιβεβαιώνει τις πληροφορίες σχετικά με τη διαχείριση του θέματος. Αν υπήρχε πραγματική μελέτη τα ρέματα θα είχαν διευθετηθεί και δεν θα χρειαζόταν να συζητούμε σήμερα για… εκτροπή τους στον Νέδοντα, ουσιαστικά δηλαδή την… κατάργηση ή την… επανασύστασή τους νοτίως του αυτοκινητόδρομου. Και πάμε τώρα στο… ψητό: Ο Νέδοντας έχει πρόβλημα και αυτό των ρεμάτων επιδεινώθηκε σημαντικά από την κατασκευή του αυτοκινητόδρομου χωρίς αντιπλημμυρική πρόβλεψη. Πρέπει λοιπόν να αντιμετωπισθεί, αλλά χρειάζεται… χρήματα.

Οι λύσεις είναι δύο: Η πρώτη, μια μελέτη έργων “λογικής” που θα περιλαμβάνει νέα φράγματα για τη μείωση των ποσοτήτων και της ταχύτητας του νερού στο ενδεχόμενο πλημμυρικού φαινομένου στον Νέδοντα. Ενοποίηση και λείανση δοκών στο σκεπασμένο τμήμα, έτσι ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος να το… πάρει και να το σηκώσει το σκεπασμένο τμήμα του. Στραγγαλισμός ρεμάτων ώστε στον Νέδοντα να διοχετεύονται μόνο οι υπερχειλίζουσες ποσότητες και να περιορίζεται ο υδάτινος όγκος σε αυτόν. Η λύση θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ή τέλος πάντων από… ένα πρόγραμμα (έχουμε βλέπετε και την έννοια του… επιλέξιμου από την Ευρωπαϊκή Ενωση). Η δεύτερη είναι το φαραωνικό έργο της μελέτης του “Μορέα”, η οποία δεν μπορεί να περιλαμβάνει φράγματα, καθώς αποτελεί επέκταση της σύμβασης παραχώρησης. Δηλαδή θα πληρωθεί με πραγματικά ή εικονικά διόδια για τη διέλευση από τον αυτοκινητόδρομο. Επί της ουσίας από το κράτος σε τελευταία ανάλυση, αφού με τους φόρτους που έχει ο αυτοκινητόδρομος το ποσό της κρατικής χρηματοδότησης ανεβαίνει συνέχεια.

Τα πράγματα είναι τόσο απλά και το Δημοτικό Συμβούλιο θα πρέπει να αποφασίσει με βάση το συμφέρον της πόλης. Που δεν είναι άλλο από τις “λύσεις λογικής”, τις οποίες οφείλει να υιοθετήσει και να διεκδικήσει το Δημοτικό Συμβούλιο. Λύσεις που θα πρέπει να επιβάλουν οι πολίτες με την κινητοποίησή τους. Δημοτική αρχή, δημοτικές παρατάξεις, βουλευτές, κόμματα, επαγγελματικές οργανώσεις ακούν;