Ολα έδειχναν ότι από τη στιγμή που επιτεύχθηκαν αυτοί οι στόχοι, η επόμενη φάση ήταν ζήτημα χρόνου. Γιατί οι μεγάλοι… μικροί δήμοι που δημιουργήθηκαν βρέθηκαν αντιμέτωποι με σοβαρά ζητήματα διαχείρισης, ενώ ταυτοχρόνως απομακρύνθηκαν από τις τοπικές κοινωνίες. Το πολιτικό προσωπικό που στελέχωσε τους νέους δήμους είχε τη βάση του στο "κοινοτικό σύστημα" αλλά στην πορεία υιοθέτησε σε συντριπτική πλειοψηφία τη λογική της μεγέθυνσης των μονάδων αυτοδιοίκησης.
Οι συζητήσεις για το νέο βήμα κράτησαν χρόνια και το νέο χαρακτηριστικό ήταν πως η λογική αυτή ακουμπούσε πλέον και τη Νέα Δημοκρατία που είχε αρχίσει να σχεδιάζει τη συγχώνευση των δήμων παρά τις αντιρρήσεις στις γραμμές της. Οι εσωτερικές αντιθέσεις όμως σε συνδυασμό με τις πολιτικές συνθήκες "πάγωσαν" το θέμα της μεταρρύθμισης. Το 2008 στο βιβλίο "Στον αστερισμό της Περιφέρειας" σημείωνα ότι «η χρηματοπιστωτική κρίση ήρθε να λειτουργήσει ως βαλβίδα διαφυγής από τα δύσκολα και να μεταθέσει χρονικά την υλοποίηση πολιτικών πρωτοβουλιών. Μια μετάθεση που μπορεί να ισοδυναμεί με ακύρωση του εγχειρήματος, καθώς η κρίση δεν έχει εκδηλωθεί σε όλο της το βάθος. Η ολιγόμηνη αναβολή που εξαγγέλθηκε είναι πολύ πιθανόν να γίνει ακόμη και πολύχρονη. Η εύθραυστη κυβερνητική πλειοψηφία δεν αντέχει τους κλυδωνισμούς της διοικητικής μεταρρύθμισης την οποία η ίδια επαγγέλθηκε και αυτό αποτελεί τον ουσιαστικό λόγο ακύρωσης των πρωτοβουλιών τουλάχιστον σε επίπεδο δημιουργίας μεγάλων δήμων.
Η αναγκαιότητα ριζικών αλλαγών στη διοικητική δομή της χώρας και την αυτοδιοίκηση, αναγνωρίζεται σήμερα πλέον από ευρύτερες δυνάμεις. Είναι σε όλους φανερό ότι χρειάζεται βαθιά τομή στις λειτουργίες των συντεταγμένων θεσμών της Πολιτείας. Χρειάζεται ανατροπή του σημερινού μοντέλου με τη θεσμοθέτηση περιφερειακής αυτοδιοίκησης και ισχυρών δήμων με ταυτόχρονη αποδυνάμωση του κεντρικού κράτους και του ρόλου του. Το πρόβλημα δεν βρίσκεται (μόνο) στο μέγεθος των αυτοδιοικητικών μονάδων, αλλά στη δομή και το ρόλο τους στην διοίκηση, την οικονομία και την κοινωνία. Ως εκ τούτου δεν πρόκειται για μια απλή επαναχάραξη ορίων των αυτοδιοικητικών μονάδων, αλλά για μια διαδικασία ριζικού μετασχηματισμού του κράτους».
Με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία τέθηκε σε κίνηση το φιλόδοξο σχέδιο "Καλλικράτης" που πέρασε… αναίμακτα έχοντας ουσιαστικά μαζί του τη μεγάλη πλειοψηφία των αιρετών και ελάχιστες αντιδράσεις. Η ιδέα των αλλαγών είχε ωριμάσει και το γενικότερο κλίμα δεν είχε καμία σχέση με αυτό του "Καποδίστρια". Εξ αρχής όμως τέθηκε ως όρος και προϋπόθεση επιτυχίας του νέου σχεδίου η ενίσχυση της αυτοδιοίκησης έτσι ώστε να παρέχει υψηλού επιπέδου κοινωνικές και άλλες υπηρεσίες σε όλη την εδαφική περιφέρεια των νέων δήμων έτσι ώστε να διατηρηθεί η εσωτερική συνοχή και να αντιμετωπισθεί η απουσία τοπικής εκπροσώπησης στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Λόγω της μνημονιακής πολιτικής συνέβη ακριβώς το αντίθετο, με αποτέλεσμα σήμερα η αυτοδιοίκηση να βρίσκεται σε κατάσταση κατάρρευσης. Οι χρηματοδοτήσεις μειώθηκαν δραματικά, οι υπηρεσίες της αυτοδιοίκησης οδεύουν σε διάλυση με πρώτες τις κοινωνικές, η ιδιωτικοποίηση κρίσιμων τομέων έχει ήδη ξεκινήσει και η κρατική εξουσία καταργεί την αυτοτέλεια του θεσμού. Οχημα για να περάσουν ανώδυνα οι αλλαγές αυτές στην κοινωνία αποτέλεσε η στάση των αιρετών τα προηγούμενα χρόνια που οδήγησε το θεσμό σε απαξίωση και διευκόλυνε τα σχέδια διάλυσης.
Η τεράστια διαφορά υποσχέσεων και αποτελέσματος, αποτυπώνεται και στο πλαίσιο έρευνας η οποία πραγματοποιήθηκε προσφάτως και δημοσιεύτηκε στην "Επιθεώρηση Διοικητικών Επιστημών". Σύμφωνα με αυτήν, το Νοέμβριο του 2010 το 93% των δημάρχων είχαν "υψηλές" ή "πολύ υψηλές" προσδοκίες από τον "Καλλικράτη". Μόλις 1,5 χρόνο αργότερα μόνο το 36% θεωρεί ότι το σχέδιο έχει "υψηλό" ή "πολύ υψηλό" βαθμό επιτυχίας.
Ο "Καλλικράτης" αντί να λειτουργήσει ως μεταρρυθμιστικός θεσμός ενίσχυσης της αυτοδιοίκησης και της αποκέντρωσης του κράτους, χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο επιβολής της μνημονιακής πολιτικής. Και η πολιτική - οργανωτική κατάρρευση έρχεται αναπόφευκτα φέρνοντας μαζί της την πλήρη αποδιοργάνωση της τοπικής κοινωνίας.
