Η ώρα του λογαριασμού για τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν είναι πολύ κοντά και για τη μεγάλη πλειοψηφία φαίνεται ότι θα είναι απογοητευτικός. Και μετά τη φετινή εμπειρία θα είναι χρήσιμο να προσεγγίσουν όλοι χωρίς παρωπίδες την κατάσταση που δημιουργείται, να εξαγάγουν τα ανάλογα συμπεράσματα και να πάρουν τα μέτρα τους ή να χαράξουν πολιτικές.
Θα ήταν χρήσιμο να ξεκινήσουμε από τα στοιχεία τα οποία εκ πρώτης όψεως φαίνονται αντιφατικά: Από τη μια πλευρά εμφανίζεται πληρότητα της τάξης του 90% για όλο το καλοκαίρι (σύμφωνα με τα στοιχεία ερευνών τουλάχιστον). Και από την άλλη η κίνηση στα καταστήματα που δημιουργούν τη στεφάνη εξυπηρέτησης των επισκεπτών είναι η χειρότερη που θα μπορούσαν να φανταστούν όσοι πίστεψαν ότι με την επερχόμενη πλημμύρα δεν θα προλαβαίνουν να εξυπηρετήσουν τους πελάτες. Οι δύο αυτές διαπιστώσεις δεν είναι καθόλου αντιφατικές μεταξύ τους. Οι απ’ ευθείας πτήσεις αεροπλάνων συνετέλεσαν ώστε να αυξηθεί σημαντικά ο "εισερχόμενος" τουρισμός και η πληρότητα ήταν αναμενόμενη. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι οι υποδομές σε καταλύματα είναι πολύ μικρότερες από άλλες περιοχές που "παίζουν" ως τουριστικοί προορισμοί. Τα ποσοστά αύξησης των επιβατών στο αεροδρόμιο είναι εντυπωσιακά (97%) και αποτυπώνουν μια δυναμική. Ομως οι απόλυτοι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί για το πραγματικό μέγεθος του τομέα και τις προσδοκίες που (δεν) πρέπει να υπάρχουν. Για παράδειγμα όταν στο αεροδρόμιο της Καλαμάτας αναμένονται 158.017 επιβάτες, στο αεροδρόμιο της Σκιάθου αναμένονται 243.810 επιβάτες ή του Ακτίου 241.900 επιβάτες. Και συζητούμε πάντα για μικρά αεροδρόμια, σε μικρές τουριστικές περιοχές γιατί οι συγκρίσεις με άλλες τουριστικές περιοχές, αριθμητικά είναι απογοητευτικές. Με εκτιμώμενη πληρότητα 90%, τα περιθώρια αύξησης για την καλοκαιρινή περίοδο είναι μηδαμινά αφού δεν μπορεί να καλυφθεί ενδεχόμενη ζήτηση, ενώ οι υποδομές του αεροδρομίου έχουν φτάσει στα όρια των δυνατοτήτων εξυπηρέτησης.
Από την άλλη πλευρά, η πληρότητα των καταλυμάτων δεν συνεπάγεται αυτομάτως και την αύξηση της κίνησης στα καταστήματα που τυπικά προορίζονται για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των επισκεπτών. Οι οποίοι για πολλούς λόγους -με σημαντικότερο το κόστος πλέον- προτιμούν να εξαντλήσουν τις υπηρεσίες των ξενοδοχείων ή άλλων καταλυμάτων. Ενώ ήδη εδώ και χρόνια έχει παρατηρηθεί η τάση να περιορίζεται η κατανάλωση και μέσα σε αυτά. Φυσικά η αλλαγή της σύνθεσης των επισκεπτών μπορεί να φέρει θετικές ή αρνητικές μεταβολές και αυτό έγινε φανερό από την υπόθεση των Ρώσων. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι πλέον εύποροι από αυτούς κατευθύνθηκαν με υπόδειξη προς την Κριμαία για την οικονομική υποστήριξη της περιοχής που αποσχίστηκε από την Ουκρανία, ενώ στην Ελλάδα όπου υπήρχαν συμβόλαια έφθασαν τουρίστες από χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα. Γεγονός που φέτος είναι αντιληπτό στην Καλαμάτα όχι μόνο στη στεφάνη των τουριστικών επαγγελμάτων αλλά και σε εμπορικά ή άλλα καταστήματα από τα οποία ψώνιζαν οι επισκέπτες χωρίς να… πολυμετράνε τα ευρώ.
Για να ολοκληρώσουμε την προσέγγιση από την πλευρά των καταστημάτων, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο τεράστιος αριθμός τους δημιουργήθηκε τις προηγούμενες δεκαετίες με την προσδοκία να εξυπηρετήσει ντόπιους αλλά και επισκέπτες από άλλα μέρη της Ελλάδας που αποτελούσαν τον μεγάλο όγκο των πελατών. Τα πρώτα σημάδια της κρίσης εμφανίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας 2000-2010 όταν άρχισε να περιορίζεται η κατανάλωση και η κατάσταση πήρε δραματική μορφή μετά το 2010. Ο υπερεπαγγελματισμός στηρίχθηκε στη δυνατότητα των μεσαίων στρωμάτων να καταναλώνουν αλλά σήμερα η έννοια αυτή έχει πλέον… εξαερωθεί. Και θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι μοιραία θα εξαερωθεί οτιδήποτε στηρίχθηκε στη δυνατότητα που προαναφέρθηκε. Πολύ περισσότερο θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι δεν πρόκειται για μια "παρένθεση" στη ζωή μας που θα κλείσει τις… επόμενες εκλογές, αλλά για μια κατάσταση που θα χειροτερεύσει τα επόμενα χρόνια καθώς το ντόμινο της λιτότητας παρασέρνει τα πάντα και η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα οδηγεί όλο και περισσότερα στρώματα στη φτώχεια.
Το καταναλωτικό μοντέλο κατέρρευσε, οι αντιλήψεις προσαρμόζονται υποχρεωτικά στις καινούργιες συνθήκες φτωχοποίησης της κοινωνίας, από το φθινόπωρο θα πρέπει να περιμένουμε νέο κύμα από λουκέτα. Η "συνταγή" της λιτότητας καταστρέφει οικονομία και κοινωνία και εφόσον συνεχιστεί δεν θα πρέπει να τρέφει κανένας αυταπάτες για την επόμενη ημέρα. Ο τουρισμός όπως τον φαντάζονταν ορισμένοι έχει τελειώσει, ακόμη και αν γίνουν τουριστικές επενδύσεις το κέρδος από αυτές δεν πρόκειται να διαχυθεί στις τοπικές κοινωνίες πέρα από ένα μικρό μέρος του κυρίως με τη μορφή της απασχόλησης είτε στην κατασκευή, είτε στη λειτουργία τους. Η οικονομία βαδίζει ταχύτατα στην "κινεζοποίηση" και η κοινωνία στη "ζώνη του λυκόφωτος".
Αν δεν ανατραπεί αυτή η πορεία, οι αριθμοί και οι υποσχέσεις είναι λόγια του αέρος. Και οι απαντήσεις δεν μπορεί παρά να δοθούν από το πολιτικό προσωπικό και τους σχηματισμούς.
Ηλίας Μπιτσάνης
