Αυτά έγραφα στις 26 Σεπτεμβρίου, σε άρθρο με τίτλο «Συμφέρει η διάσωση κρατών και τραπεζών;» - και δεν χρειάστηκε να περάσουν περισσότεροι από δυο μήνες για να συμβεί το... «απρόβλεπτο» στις εκλογές των ΗΠΑ. Από εδώ και πέρα τα αποτελέσματα των εκλογών τόσο στη Γαλλία όσο και στη Γερμανία είναι λίγο-πολύ προβλέψιμα, καθώς το κύμα της αγανάκτησης που ξεκίνησε από την Ελλάδα και εκφράστηκε απόλυτα στο δημοψήφισμα για το Βrexit, θα σαρώσει κι άλλες πρωτεύουσες της Δύσης. Το μόνο που μένει να μάθουμε είναι αν οι νέες πολιτικές ηγεσίες θα αλλάξουν πολιτική, και κυρίως οικονομική πλεύση, ή αν θα κάνουν «κωλοτούμπα« ακολουθώντας τη ρεαλιστική πολιτική των προκατόχων τους με στόχο να κερδίσουν πολιτικό χρόνο.
Σε κάθε περίπτωση, οδηγός όλων των εξελίξεων σε Ευρώπη και ΗΠΑ παραμένει η δυσαρέσκεια της μεσαίας τάξης, η οποία νιώθει το έδαφος να φεύγει κάτω από τα πόδια της καθώς για πρώτη φορά μεταπολεμικά το κέντρο βάρους της παραγωγικής διαδικασίας μετατοπίζεται στην Ανατολή, ενώ η Δύση δανείζεται (ή κόβει χρήμα) για να διατηρήσει το βιοτικό επίπεδο των προηγούμενων δεκαετιών. Η μεσαία τάξη της Δύσης ζητεί πεισματικά με την ψήφο της να επιστρέψουν οι θέσεις εργασίας σε Ευρώπη και ΗΠΑ, δαιμονοποιώντας σήμερα την παγκοσμιοποίηση και αύριο -γιατί όχι;- την ίδια την τεχνολογία ή ό,τι άλλο μπορεί να θεωρηθεί ως «αιτία» των αναδιαρθρώσεων στον διεθνή καταμερισμό εργασίας.
Ουσιαστικά η μεσαία τάξη κάθε χώρας ζητεί να κλείσουν τα σύνορα, ώστε να τονωθεί η εγχώρια παραγωγή και να μειωθούν οι εισαγωγές από το εξωτερικό, με στόχο να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Το αίτημα αυτό στην Ελλάδα εκφράστηκε από τις αντιμνημονιακές δυνάμεις, στη Βρετανία από τους οπαδούς του Βrexit, στις ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ, ενώ στη Γαλλία εκφράζεται σταθερά από την οικογένεια Λεπέν. Η πολιτική του προστατευτισμού φυσικά ούτε νέα είναι ούτε και πρόκειται να γκρεμίσει τον καπιταλισμό, όπως ονειρεύονται πολλοί νεοαριστεροί ή όπως φοβούνται πολλοί νεοφιλελεύθεροι στην Ελλάδα. Αντιθέτως, όπως κάθε οικονομική πολιτική, έτσι κι ο προστατευτισμός κάποιους θα ευνοήσει και κάποιους άλλους θα πλήξει, όχι μόνο στον διεθνή χάρτη, αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Σε κάθε περίπτωση τα οφέλη από την όποια αρχική μείωση της ανεργίας με τέτοια μέτρα, θα ισοσκελιστούν μεσομακροπρόθεσμα από τις πληγές που θα ανοίξει ο πληθωρισμός και η αύξηση των επιτοκίων. Ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα, που εισάγουν τα περισσότερα κεφαλαιουχικά αγαθά, ο περιορισμός της εισαγωγής καταναλωτικών προϊόντων είναι εξαιρετικά δύσκολος - αφού οι χώρες που θα πουλούν μηχανήματα παραγωγής, θα απαιτούν να συμπεριληφθούν στις διακρατικές συμφωνίες και τα καταναλωτικά αγαθά.
Βεβαίως, μια προστατευτική πολιτική μπορεί να δημιουργήσει βραχυπρόθεσμα θέσεις εργασίας στις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης - κι αυτό τα επόμενα χρόνια δεν θα μπορέσει να το αγνοήσει καμία πολιτική ελίτ, ειδικά αν ο προστατευτισμός ξεκινήσει από τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ. Δεν αποκλείεται λοιπόν η οικονομική ιστορία να γυρίσει σελίδα, και από τα χρόνια του ελεύθερου εμπορίου να περάσουμε ξανά στις ημέρες του προστατευτισμού.
Θα ανακτήσει όμως με προστατευτική πολιτική η Δύση τα ηνία της παγκόσμιας οικονομίας; Ή μήπως η Ανατολή έχει πάρει πια το πάνω χέρι για τον 21ο αιώνα; Η απάντηση κάθε άλλο παρά εύκολη είναι - και σίγουρα θα την απαντήσει λανθασμένα όποιος λάβει υπόψη του μόνο τα οικονομικά δεδομένα, αγνοώντας τη στρατιωτική ισχύ των κρατών και την πολιτική ικανότητα των ηγετών που θα κληθούν να διαχειριστούν τη νέα κατάσταση. Οπωσδήποτε όμως, η τεχνολογική επανάσταση βοηθά τις αναπτυσσόμενες χώρες να καλύψουν το οικονομικό χάσμα που τις χωρίζει από τη Δύση. Από την άλλη, η πραγματικότητα αυτή δεν δείχνει να απασχολεί τη δυτική μεσαία τάξη, η οποία με την ψήφο της διεκδικεί εμμονικά τα μεγαλεία του παρελθόντος.
Σε έναν κόσμο που θα σκεφτόταν και θα λειτουργούσε απολύτως ορθολογικά, μόνιμος σκοπός θα ήταν το γεφύρωμα του χάσματος ανάμεσα στην ανεπτυγμένη Δύση και την αναπτυσσόμενη Ανατολή, καθώς και το κλείσιμο της ψαλίδας μεταξύ του πλούσιου Βορρά και του φτωχού Νότου. Σε έναν κόσμο όμως που πορεύεται επί χιλιάδες χρόνια μέσα σε ποταμούς αίματος, θεωρείται απολύτως φυσιολογικό -και πολύ αριστερό μάλιστα- το να προστατεύεται το εισόδημα του Ευρωπαίου αγρότη από τις αφρικανικές εισαγωγές. Αν έχετε αντίθετη άποψη, μελετήστε προσεκτικά ποιοι αντιδρούν στην εισαγωγή τυνησιακού ελαιόλαδου στην Ευρώπη και θα καταλάβετε γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ρεύμα που φτάνει μέχρι τον Περισσό.
Προσωπικά λοιπόν δεν τρομάζω ούτε από την εκλογή του Τραμπ ούτε από τους όπου Γης ακραίους δημαγωγούς που υπόσχονται το ανέφικτο. Αυτό που με τρομάζει είναι η δυτική μεσαία τάξη που είναι έτοιμη να ακολουθήσει μαζικά όποιον δημαγωγό τής τάζει μια ανέξοδη επιστροφή στα μεγαλεία του παρελθόντος.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
