Τα σύννεφα των ψευδαισθήσεων άρχισαν να διαλύονται όταν άρχισαν να καταρρέουν κραταιά κόμματα όπως το ΠΑΣΟΚ και να αλλάζουν χέρια μετά τη χρεοκοπία τους επιχειρήσεις όπως τα σούπερ μάρκετ «Μαρινόπουλος» και ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη (ΔΟΛ), που φάνταζαν ως ακλόνητες σταθερές του συστήματος πριν εκδηλωθεί η κρίση.
Βεβαίως, ακόμα και μετά την κατάρρευση των συμβόλων της «μεταπολιτευτικής σταθερότητας», πολλοί είναι αυτοί που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι στην πραγματικότητα δεν θα αλλάξει τίποτα περισσότερο από το όνομα των κομμάτων που κυβερνούν ή οι ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων που κατέχουν το μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα της ελληνικής αγοράς. Η άποψη αυτή δεν διαφέρει από την ψευδαίσθηση που είχαν τα ίδια άτομα στην αρχή της κρίσης, όταν πίστευαν ότι η ύφεση... μπόρα είναι, θα περάσει, χωρίς ν' αλλάξει τίποτα ιδιαίτερο στην πολιτική και την οικονομική σκηνή. Ουσιαστικά όμως, όσοι θέλουν να πιστεύουν ότι δεν θ' αλλάξει τίποτα, δεν εκφράζουν κάτι περισσότερο από μια «ευχή» να διατηρηθεί η κατεστημένη τάξη πραγμάτων, ενώ έχουν αλλάξει τόσο η παγκόσμια τεχνολογία παραγωγής όσο και ο διεθνής καταμερισμός εργασίας.
Σε κάθε περίπτωση, πολλοί -αν όχι οι περισσότεροι- Ελληνες εξακολουθούν να πιστεύουν πως η κρίση είναι μόνο χρηματοπιστωτική, οπότε αρκεί η διαγραφή ενός τμήματος του χρέους για να επιστρέψει η χώρα στο δρόμο της μεταπολιτευτικής της ευημερίας. Ακόμα όμως κι αν διαγραφεί το χρέος, η Ελλάδα δεν πρόκειται να επιστρέψει στο 2008. Σίγουρα όχι χωρίς να αποκτήσει ανταγωνιστικές επιχειρήσεις και πολιτικούς που θα ενδιαφέρονται πρωτίστως για την αύξηση των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, και δευτερευόντως για την αναδιανομή του εισοδήματος. Μέχρι τώρα όμως κυριαρχούν οι πολιτικοί που θέλουν να μειωθούν οι τοκοχρεολυτικές δόσεις ώστε να έχουν περισσότερα χρήματα για αγορά ψήφων, και οι κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες που μελετούν πώς θα αποσπάσουν μεγαλύτερο μερίδιο από τις κρατικές δαπάνες σε περίπτωση διαγραφής χρέους.
Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, οφείλουμε να διευκρινίσουμε ότι οποιαδήποτε διαγραφή χρέους είναι κάτι παραπάνω από επιθυμητή, αφού μπορεί να δώσει ανάσες στην ελληνική οικονομία. Ετσι κι αλλιώς οι δανειστές θα πρέπει να κατανοήσουν ότι θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους μόνο αν ανακάμψει η ελληνική οικονομία - και ότι δεν μπορεί φυσικά να επιτευχθεί οικονομική ανάπτυξη πνίγοντας με φόρους τις επιχειρήσεις. Σε αντίθεση με την κυρίαρχη άποψη των μνημονίων, η οικονομία θα αναπτυχθεί μόνο όταν δημιουργηθούν ανταγωνιστικές επιχειρήσεις επειδή το κράτος δεν θα έχει πια στη διάθεσή του χρήματα για σπατάλες και ενίσχυση των προνομίων, των μονοπωλίων και των ολιγοπωλίων. Για να μειωθούν όμως οι σπατάλες του κράτους, πρέπει να μειωθεί η φορολογία των φυσικών και νομικών προσώπων, ώστε να αυξηθεί το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών και οι επενδύσεις των επιχειρήσεων. Σε διαφορετική περίπτωση, μια πιθανή μείωση του χρέους, χωρίς παράλληλη μείωση των φορολογικών συντελεστών και αναδιάρθρωση της παραγωγικής διαδικασίας, αρχικά θα οδηγήσει σε πρόσκαιρη αύξηση των δαπανών (ίση με τη μείωση των τοκοχρεολυτικών δόσεων), αλλά στη συνέχεια σε ακόμα βαθύτερη ύφεση - αφού οι εξοικονομηθέντες πόροι θα σπαταληθούν για μια ακόμα φορά σε καταναλωτικές δαπάνες και μεταβιβαστικές πληρωμές, αντί να επενδυθούν στην οικονομία.
Ανεξάρτητα όμως από τη διαγραφή του χρέους, πολιτικοί και επιχειρηματίες θα πρέπει να συνεργαστούν για να δημιουργήσουν το οικονομικό μοντέλο της επόμενης μέρας, λύνοντας επιτέλους το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας με τη χρήση νέων τεχνολογιών και με τη μετακίνηση των παραγωγικών συντελεστών από αντιπαραγωγικές δραστηριότητες σε παραγωγικές.
Ετσι κι αλλιώς, κανένας επιχειρηματίας δεν μπορεί να διατηρήσει μακροπρόθεσμα αντιπαραγωγικές θέσεις εργασίας, γιατί το μόνο που θα καταφέρει είναι να χάσει την επιχείρησή του από τους ανταγωνιστές που θα αξιοποιήσουν καλύτερα τη σύγχρονη τεχνολογία παραγωγής. Αυτό το κατάλαβαν τελικά ακόμα κι εκείνοι που πλήρωναν ένα στρατό δημόσιας υπεράσπισης της κρατικής οικονομίας... πιστεύοντας ότι έτσι θα εξασφαλίσουν τη χρηματοδότηση της επιχείρησής τους. Απλώς χρειάστηκε να πληρώσουν ακριβά το μάθημα που πήραν, χάνοντας το μαγαζί τους.
Ας ελπίσουμε ότι οι πολιτικοί θα αποδειχτούν κάπως πιο καλοί μαθητές, και ότι δεν θα χρειαστεί να χάσουμε κάτι από την Ελλάδα πριν διαλυθούν πλήρως τα σύννεφα των ψευδαισθήσεων.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
