Συνεπώς -και κατά το τρέχον έτος- η τηλεόραση θα παραμείνει η συσκευή η οποία θα απασχολεί κατά κύριο λόγο την καθημερινότητα του πολίτη. Βέβαια, η δημοτικότητα της τηλεόρασης έχει τρωθεί πολύ, αν υπολογίσει κανείς ότι ο μέσος όρος τηλεθέασης σε ημερήσια βάση ήταν 4 ώρες και 37 λεπτά, το -όχι και τόσο μακρινό- 2012. Η κυριαρχία της τηλεόρασης αναμένεται να ανατραπεί ήδη από το 2019, οπότε το κινητό τηλέφωνο θα πάρει τη θέση της, με μέσο όρο χρήσης τις 3 ώρες και 43 λεπτά, ενώ η τηλεθέαση θα απορροφά 3 ώρες και 42 λεπτά κατά μέσο όρο ημερησίως».
Η είδηση αυτή καταγράφει λεπτομερώς τις σαρωτικές αλλαγές που έχει επιφέρει η ψηφιακή τεχνολογία στους τομείς της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας. Για να αντιληφθούμε πόσο γρήγορα συντελέστηκαν αυτές οι αλλαγές, θα υπενθυμίσουμε ότι η Google, που έφερε τα πάνω κάτω στο παγκόσμιο χωριό, ιδρύθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 1998, ενώ 7 χρόνια νωρίτερα, το Φεβρουάριο του 2001, όταν το CNN μετέδιδε ζωντανά τον πρώτο πόλεμο του Ιράκ πολλοί είχαν βιαστεί να προβλέψουν την κυριαρχία της τηλεόρασης στον 21ο αιώνα. Σήμερα που η τηλεόραση αντικαθίσταται σταδιακά από το κινητό τηλέφωνο, κανένας φυσικά δεν ρισκάρει μια πρόβλεψη για το μέλλον της τεχνολογίας, της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας. Αντιθέτως, πολλοί καταγράφουν τις "παράπλευρες απώλειες" της τεχνολογίας - και ακόμα περισσότεροι είναι έτοιμοι να εκμεταλλευτούν την (δικαιολογημένη σε μεγάλο βαθμό) ανασφάλεια που προκαλεί ο νέος καταμερισμός εργασίας, για να εδραιώσουν τη θέση τους στην εξουσία.
Εννοείται ότι οι σαρωτικές αλλαγές της τεχνολογίας δεν έχουν επηρεάσει μόνο τους κλάδους της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας. Εννοείται επίσης ότι χιλιάδες θέσεις εργασίας είτε χάθηκαν είτε μετανάστευσαν σε φθηνότερες αγορές, εξαιτίας κυρίως των αλλαγών που συντελέστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στην τεχνολογία παραγωγής των προϊόντων και των υπηρεσιών. Μεγάλος κερδισμένος από αυτόν το νέο καταμερισμό εργασίας είναι ο φτωχός ανειδίκευτος εργάτης του τρίτου κόσμου, που είδε το εισόδημά του να πολλαπλασιάζεται - και γι' αυτό αισιοδοξεί για το μέλλον της ανθρωπότητας και των παιδιών του, αν και παραμένει φτωχός σε σχέση με τον μέσο εργαζόμενο της ανεπτυγμένης Δύσης. Στον αντίποδα, χαμένη από τον νέο καταμερισμό εργασίας βγαίνει η μεσαία τάξη των ανεπτυγμένων οικονομιών, που για πρώτη φορά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο βλέπει ότι υπάρχει κίνδυνος συρρίκνωσης του συνολικού της εισοδήματος.
Η ανασφάλεια της μεσαίας τάξης των ανεπτυγμένων οικονομιών φέρνει στην εξουσία λαϊκιστές που υπόσχονται διατήρηση των κεκτημένων - ενώ στην πραγματικότητα είναι αδύνατο να σταματήσει η εξέλιξη της τεχνολογίας που προκαλεί ανακατατάξεις στον διεθνή καταμερισμό εξουσίας και, κατά συνέπεια, μια νέα κατανομή του παγκόσμιου εισοδήματος. Το ρεύμα του λαϊκισμού που υπόσχεται να επαναφέρει τον κόσμο στον... 20ό αιώνα δεν θα καταφέρει τίποτα περισσότερο από τους εθνικοσοσιαλιστές (Ναζί) που υπόσχονταν στη μεσαία τάξη της Γερμανίας πλούτο και ευημερία. Ομως όπως τότε, έτσι και σήμερα, η άνοδος του εθνικοσοσιαλισμού βασίζεται κυρίως στην πραγματική ανασφάλεια της μεσαίας τάξης, που με τη σειρά της πηγάζει -μεταξύ άλλων- από την ανικανότητα της πολιτικής και επιχειρηματικής ελίτ να διαχειριστεί τον παραγόμενο πλούτο.
Το ρεύμα του εθνικοσοσιαλισμού θα παρασύρει τις ανοιχτές δημοκρατίες στα βράχια του ολοκληρωτισμού, αν το συντομότερο δυνατό δεν υπάρξει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα διασφαλίζει όχι μόνο τα αναγκαία για την επιβίωση των πολιτών, αλλά σχεδόν όλες τις "πολυτέλειες" που απόλαυσε μεταπολεμικά η Δύση. Οι δημοκρατικές κοινωνίες της Δύσης ήταν και παραμένουν ελκυστικές για δισεκατομμύρια ανθρώπους, επειδή ακόμα και ο φτωχοί πολίτες τους (που φυσικά ανήκουν στο 10% των πλουσιότερων του κόσμου) απολάμβαναν αγαθά που οι πολίτες των άλλων κοινωνιών δεν μπορούσαν ούτε να ονειρευτούν. Με άλλα λόγια: Η Δύση νίκησε στον Ψυχρό Πόλεμο επειδή ο μέσος πολίτης της δεν είχε καμία διάθεση να αφήσει το αυτοκίνητό του, την τηλεόρασή του, τις λευκές συσκευές του και τα ταξίδια του, για να ζήσει σαν ερημίτης στον "σοσιαλιστικό παράδεισο" της Σοβιετικής Ενωσης. Αντίστοιχα σήμερα, οι ανοιχτές δημοκρατικές κοινωνίες της Δύσης θα παραμείνουν ανοιχτές και δημοκρατικές μόνο αν αποτινάξουν από πάνω τους τα δεσμά της ανασφάλειας, δημιουργώντας διαθέσιμο εισόδημα για τους πολίτες τους. Και εισόδημα για τους πολίτες θα δημιουργηθεί μόνο αν η βελτιωμένη τεχνολογία παραγωγής χρησιμοποιηθεί για να μειωθεί το ωράριο εργασίας, ώστε οι εργαζόμενοι να έχουν χρόνο και χρήμα για να αγοράσουν τα προϊόντα που θα παράγουν τα... ρομπότ.
Οποιος νομίζει ότι θα τον ψηφίζουν συνεχώς οι πολίτες για να εργάζονται 12 ώρες το 24ωρο μέχρι να πεθάνουν, όχι μόνο είναι βαθιά γελασμένος, αλλά είναι κι εξίσου επικίνδυνος με τους λαϊκιστές που υπόσχονται... επιστροφή στην ασφάλεια του β' μισού του 20ού αιώνα.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
