Ειδικά το άρθρο του καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης Στάθη Καλύβα "Μια Ελλάδα δίχως καλοκαίρι;" που υποστηρίζει πως "η κατακόρυφη αύξηση του τουριστικού ρεύματος απειλεί και τον θερινό βίο, ως στοιχείο της ελληνικής κουλτούρας" βρήκε (ανεξάρτητα από τις προθέσεις του συντάκτη του) ευήκοα ώτα στους νεοσυντηρητικούς νοσταλγούς της Γενιάς του '30 και στους οπαδούς της απομόνωσης, που δεν θέλουν πολλά πάρεδώσε με τη ∆ύση. Ευήκοα ώτα στους πολέμιους της τουριστικής ανάπτυξης βρήκε και το άρθρο του καθηγητή ∆ημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου Μάνου Ματσαγγάνη, το οποίο καταλήγει ότι "πρώτα θα πρέπει να το πάρουμε απόφαση ότι το σημερινό μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, όσα (εύκολα) κέρδη και αν αποφέρει σε αρκετούς, έχει προ πολλού εξαντλήσει τη χρησιμότητά του για τη χώρα", ενώ νωρίτερα επισημαίνει: "Τι μπορεί να γίνει; Πολλά, από την υπεράσπιση του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος των νησιών έως την ενθάρρυνση του ορεινού τουρισμού".
Ας ενθαρρυνθούν πρώτα οι επενδύσεις σε υπανάπτυκτες τουριστικά περιοχές, όπως η Πελοπόννησος, και μετά συζητάμε για τις πράγματι κορεσμένες περιοχές της Μυκόνου και της Σαντορίνης, θα μπορούσε να αντιτείνει κάποιος κυνικός Μοραΐτης πολιτικός, για να κλείσει το διάλογο που για μια ακόμα φορά διεξάγεται στο κέντρο της Αθήνας, αγνοώντας τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής περιφέρειας. Ετσι κι αλλιώς, είναι τουλάχιστον παράδοξη η συζήτηση για την επόμενη ημέρα του τουρισμού σε μέσα μαζικής ενημέρωσης που έχασαν την είδηση της πρόσφατης σωτηρίας της ελληνικής οικονομίας χάρη στα ταξιδιωτικά έσοδα. Εξίσου παράδοξο είναι το να συζητάμε πάλι για ένα κεντρικά σχεδιασμένο μοντέλο της τουριστικής ανάπτυξης, όταν οι κρατικές παρεμβάσεις σε άλλους τομείς οδήγησαν σε τραγωδίες. Προφανέστατα κάποιοι ενοχλούνται επειδή τα ταξιδιωτικά έσοδα της Ελλάδας αυξήθηκαν χάρη στις προσπάθειες χιλιάδων επενδυτών της διπλανής πόρτας, που δημιούργησαν πολύ καλύτερες μονάδες από τις κρατικοδίαιτες θνησιγενείς επιχειρήσεις που ροκάνιζαν τις επιδοτήσεις προσφέροντας αναξιόπιστες υπηρεσίες στους φιλοξενούμενους.
Για να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας: Τα ακίνητα της Airbnb αναβάθμισαν το ελληνικό τουριστικό προϊόν επειδή είναι πολύ καλύτερα από τα περισσότερα τρισάθλια φθηνά ενοικιαζόμενα και ξενοδοχεία που όλοι μας έχουμε γνωρίσει στο παρελθόν. Επειδή όμως οι νεοσυντηρητικοί είναι λίγο δύσκολο να ζητήσουν την κατάργηση της Airbnb (γιατί θα ενισχυθεί η τουριστική οικονομία της... Τουρκίας), αρχίζουν ιδεολογικό πόλεμο προβάλλοντας τις αλλαγές που επιφέρει η ανάπτυξη του τουρισμού. Αλλαγές, όμως, στο περιβάλλον και στην κοινωνία επιφέρει κάθε παραγωγική δραστηριότητα από τότε που ο άνθρωπος έπαψε να είναι τροφοσυλλέκτης και άρχισε να καλλιεργεί τη γη. Από εκεί και πέρα είναι τουλάχιστον υποκριτικός ο υπερτονισμός των επιπτώσεων του τουρισμού, από εκείνους που έκλεισαν τα μάτια στις επιπτώσεις των Βιομηχανικών Επαναστάσεων.
Ειλικρινά, δεν ξέρω αν οι πολέμιοι των ταξιδιών νοσταλγούν περισσότερο τον συγκεντρωτισμό του βιομηχανικού μοντέλου ή αν απλώς φοβούνται τη σύγχρονη ουριστική αγορά που εμποδίζει τη λειτουργία μονοπωλίων και ολιγοπωλίων. Είμαι απολύτως βέβαιος όμως ότι η οικονομία του 21ου αιώνα εδράζεται πάνω στην ακόρεστη ανάγκη για ταξίδια, που βελτιώνει το βιοτικό επίπεδο των τοπικών κοινωνιών. Ταυτόχρονα τα ταξίδια συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος και τη βελτίωση της οικιστικής αισθητικής, καθώς οι περιηγητές δύσκολα θα επισκεφθούν έναν άσχημο προορισμό.
Εννοείται ότι οι φόροι για δεκάδες διατηρητέα σπίτια μπορούν να πληρωθούν μόνο με ταξιδιωτικά έσοδα και ότι σε διαφορετική περίπτωση θα αφεθούν στην τύχη τους και θα πωλούνται για ένα ευρώ, όπως στα ορεινά χωριά της Σικελίας. Επίσης ο τουρισμός συμβάλλει τα μέγιστα στη διατήρηση και την αναβίωση της τοπικής παραγωγής, που θα εξαφανιζόταν χωρίς την οικονομική στήριξη των επισκεπτών. Μια επίσκεψη στα καταστήματα εστίασης της Μεσσηνίας αρκεί για να διαπιστώσει ο οποιοσδήποτε ότι έχουν αναβιώσει προϊόντα και συνταγές που είχαν εξαφανιστεί τουλάχιστον πενήντα χρόνια από το μεσσηνιακό τραπέζι. Μια επίσκεψη επίσης στα χωριά της Μεσσηνίας είναι αρκετή για να αντιληφθεί ο μέσος άνθρωπος ότι η ελληνική ύπαιθρος δεν κινδυνεύει από τον υπερτουρισμό, αλλά από την ερήμωση εξαιτίας της δημογραφικής συρρίκνωσης και της γήρανσης του πληθυσμού. Βεβαίως όλοι θα θέλαμε να έρθουν «ψηφιακοί νομάδες» στα μεσσηνιακά χωριά, αλλά δεν νομίζω ότι έλκονται από τις... αφρικανικές ταχύτητες του Ίντερνετ που παρέχουν οι εταιρείες, οπότε ας συνεχίσουμε τη συζήτηση σε ρεαλιστική βάση. Σε αυτή λοιπόν τη βάση, δεν χρειάζεται να έχεις διδακτορικό για να αντιληφθείς ότι μόνο ο τουρισμός μπορεί να ανακόψει τη δημογραφική και οικονομική κατρακύλα, θέτοντας παράλληλα τις βάσεις για μια μελλοντική βιώσιμη ανάπτυξη. Σε διαφορετική περίπτωση, αν δηλαδή σταματήσει η ροή ταξιδιωτικών εσόδων στην ύπαιθρο, σε μια εικοσαετία θα αφανιστούν τα περισσότερα χωριά -και τότε το κράτος των Αθηνών θα συνειδητοποιήσει ότι δεν υπάρχει Ελλάδα χωρίς χωριά.
Θανάσης Λαγός
