Οι αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών –δημογραφικές, κοινωνικές και τεχνολογικές– έχουν καταστήσει το σημερινό μοντέλο δυσλειτουργικό και αδύναμο να ανταποκριθεί στις προκλήσεις. Στη Μεσσηνία και γενικότερα στην Περιφέρεια Πελοποννήσου η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο πιεστική. Πρώτα απ’ όλα, τα νέα δημογραφικά δεδομένα είναι αμείλικτα. Τα χωριά και οι κωμοπόλεις ερημώνουν, όχι μόνο λόγω της φυσικής μείωσης του πληθυσμού, αλλά και εξαιτίας ενός νέου κύματος αστυφιλίας. Η ραγδαία τουριστική ανάπτυξη της Αθήνας λειτουργεί ως μαγνήτης, απορροφώντας νέους ανθρώπους που εγκαταλείπουν την περιφέρεια. Στη Μεσσηνία, οι ορεινές περιοχές, η Τριφυλία, η Μάνη αλλά και τα χωριά του Ταϋγέτου δίπλα στην Καλαμάτα χάνουν το νεανικό τους δυναμικό, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνονται και οι τοπικές οικονομίες. Έτσι, η κοινωνική και οικονομική βάση της Πελοποννήσου συρρικνώνεται επικίνδυνα.
Ταυτόχρονα, οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες, αντί να ενισχύσουν την αυτονομία της τοπικής διοίκησης, συχνά προσφέρουν άλλοθι για μεγαλύτερο συγκεντρωτισμό. Με το πρόσχημα της καλύτερης εξυπηρέτησης του εθνικού συμφέροντος, η κεντρική διοίκηση διαχειρίζεται από απόσταση τοπικές υποθέσεις, αφήνοντας τους δημάρχους να περιορίζονται σε μικροζητήματα –«να αλλάζουν λάμπες»– και τους περιφερειάρχες να λειτουργούν ως «υδρονόμοι». Έτσι όμως, η πολιτική εκπροσώπηση των τοπικών κοινωνιών αδειάζει από περιεχόμενο.
Επιπλέον, ο κατακερματισμός των κομμάτων και της ενημέρωσης οδηγεί σε ένα νέο φαινόμενο: αυτοδιοικητικές πλειοψηφίες χωρίς έλεγχο, που μπορεί να καταληφθούν από λαϊκιστές, οι οποίοι υπόσχονται εύκολες λύσεις και αμφισβητούν το κράτος δικαίου. Αυτό συνιστά σοβαρό κίνδυνο για τη δημοκρατική λειτουργία των θεσμών, ειδικά σε μικρές κοινωνίες όπου η απουσία αντιλόγου είναι έντονη. Στην Πελοπόννησο ειδικότερα, η ενοποίηση σε μία Περιφέρεια απέτυχε να δημιουργήσει κοινή συνείδηση. Οι παλιές νομαρχίες εξακολουθούν να λειτουργούν ως ανταγωνιστικές εστίες, υπονομεύοντας την περιφερειακή συνοχή. Παράλληλα, οι μικροί δήμοι –λόγω ανεπαρκών υπηρεσιακών δομών– αδυνατούν να παράξουν έργο και συχνά μετατρέπονται σε εκλογικά δεκανίκια του περιφερειάρχη, με αντάλλαγμα μικροέργα μέσω προγραμματικών συμβάσεων. Οι τοπικές κοινότητες, τέλος, είναι σχεδόν διακοσμητικές: χωρίς ίδιους πόρους, αδυνατούν να επιτελέσουν ακόμη και στοιχειώδεις αρμοδιότητες, όπως ο καθαρισμός των νεκροταφείων ή η στοιχειώδης συντήρηση των δρόμων.
Όλα αυτά αναδεικνύουν την ανάγκη για μια ριζοσπαστική μεταρρύθμιση στην αυτοδιοίκηση. Δεν αρκούν μερεμέτια ή μικροαλλαγές στους εκλογικούς νόμους. Χρειάζεται ένας ευρύς, ειλικρινής και χωρίς ταμπού διάλογος για το μέλλον των δύο βαθμών αυτοδιοίκησης, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά δεδομένα, τα σύγχρονα δημογραφικά στοιχεία αλλά και την ιστορική εμπειρία των κοινοτήτων στη χώρα μας. Μια μεταρρύθμιση που θα δίνει πραγματικές αρμοδιότητες και πόρους στους θεσμούς, ώστε η αυτοδιοίκηση να είναι παραγωγική και να λογοδοτεί στους πολίτες της. Η Μεσσηνία και η Πελοπόννησος αξίζουν μια αυτοδιοίκηση ισχυρή, αποτελεσματική και δημοκρατική. Μια αυτοδιοίκηση που θα στηρίζει πραγματικά τις τοπικές κοινωνίες και δεν θα περιορίζεται σε ρόλο θεατή της παρακμής τους.
