Ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα βρίσκεται ξανά στο μάτι του κυκλώνα, όχι εξαιτίας μιας ξαφνικής θεομηνίας, αλλά λόγω της γνωστών παθογενειών της ανευθυνότητας, της μικροπολιτικής και του κουκουλώματος. Οι πρόσφατες εξελίξεις γύρω από τον ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι ένα ακόμη επεισόδιο κακοδιαχείρισης. Είναι το καμπανάκι -ή μάλλον η σειρήνα- που μας προειδοποιεί ότι αν δεν υπάρξει ριζική αλλαγή, η νέα ΚΑΠ 2028-2034 κινδυνεύει να καταρρεύσει πριν καν εφαρμοστεί.
Όσα αποκαλύφθηκαν για τον ΟΠΕΚΕΠΕ, με τις εφόδους της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, τις κατασχέσεις ηλεκτρονικών υπολογιστών, τις ψευδείς δηλώσεις και την εμπλοκή στελεχών, δεν αποτελούν απλώς σκάνδαλα. Είναι χαστούκι στην αξιοπιστία της χώρας μας μπροστά στις Βρυξέλλες και κυρίως απέναντι στους ίδιους τους παραγωγούς.
Όταν η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία κάνει λόγο για «συστηματική απάτη» από το 2019 και μετά, με ψευδείς δηλώσεις, εικονικά ζώα και βοσκοτόπια-μαϊμού, δεν μπορούμε πια να μιλάμε για «παρατυπίες». Μιλάμε για οργανωμένο κύκλωμα. Το χειρότερο είναι πως αυτή η κατάσταση συνεχίζεται, με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης να πετάει το μπαλάκι από πρόεδρο σε πρόεδρο, προσπαθώντας να αποφύγει τον καταλογισμό των πολιτικών ευθυνών -οι πρόεδροι δεν είδαν φως και μπήκαν, κάποιοι τους διόρισαν- και τη λήψη ουσιαστικών μέτρων ανάταξης του Οργανισμού.
Οι συνεχείς αλλαγές στα δεδομένα των πληρωμών της ΚΑΠ, οι λανθασμένες κατανομές των κονδυλίων και η έλλειψη ξεκάθαρων κριτηρίων για την απόδοση των επιδοτήσεων έχουν δημιουργήσει ένα περιβάλλον αβεβαιότητας στους παραγωγούς, οι οποίοι αδυνατούν να προγραμματίσουν το μέλλον τους. Η έλλειψη αξιοπιστίας στις πληρωμές, όπως φάνηκε και με το σύστημα των Οικολογικών Σχημάτων το 2023 και το 2024, αποτελεί σαφή ένδειξη ότι η διαχείριση των πόρων δεν γίνεται με όρους δικαιοσύνης και σταθερότητας.
Η ΚΑΠ 2028-2034 έρχεται με σημαντικές διαφοροποιήσεις, σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από μειωμένους κοινοτικούς πόρους και αλλαγή των ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων. Η ενσωμάτωση νέων κρατών-μελών, όπως η Ουκρανία και η Μολδαβία, καθώς και η αύξηση της χρηματοδότησης για την κοινή άμυνα, έχουν οδηγήσει στη μείωση των πόρων που προορίζονταν για τη στήριξη της γεωργίας.
Ωστόσο, η νέα ΚΑΠ προσφέρει και νέες ευκαιρίες, όπως η ενίσχυση των νέων αγροτών, η προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας, ο ψηφιακός μετασχηματισμός της γεωργίας και η στήριξη συλλογικών σχημάτων ως βασικού οχήματος χρηματοδότησης και βιωσιμότητας. Το πρόβλημα είναι πως, χωρίς σοβαρή εθνική στρατηγική, η Ελλάδα κινδυνεύει να μην αξιοποιήσει τις δυνατότητες αυτές, αφήνοντας τους αγρότες ανυπεράσπιστους μπροστά στις νέες προκλήσεις.
Η κατάσταση στον ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι αποτέλεσμα ενός προσώπου ή κάποιων διεφθαρμένων υπάλληλων, αλλά μιας ολόκληρης κουλτούρας. Όταν δεν υπάρχει πολιτική βούληση για διαφάνεια, όταν ο οργανισμός αντί να ανακοινώνει απλά και καθαρά τι δικαιούται κάθε αγρότης μιλά με χρησμούς, όταν οι δηλώσεις έχουν μετατραπεί σε εργαλείο χρηματοδότησης ενός ολόκληρου μηχανισμού, τότε ο αγρότης μετατρέπεται από δικαιούχος σε ικέτης. Πώς μπορούμε να μιλάμε για νέα ΚΑΠ, όταν ο παραγωγός δεν γνωρίζει καν τι ποσά θα εισπράξει και γιατί;
Η αναποτελεσματικότητα του ΟΠΕΚΕΠΕ και η έλλειψη στρατηγικής για την ελληνική γεωργία δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους απώλειας σημαντικών ευρωπαϊκών κονδυλίων. Η αδυναμία διαφύλαξης των επιδοτήσεων από τις συνεχείς περικοπές και η κακή διαχείριση των υφιστάμενων πόρων απειλούν άμεσα την επιβίωση των μικρομεσαίων αγροτών. Αν η Ελλάδα δεν κινηθεί άμεσα για την υιοθέτηση μιας συνεκτικής στρατηγικής, κινδυνεύει να δει τη γεωργία της να εξαφανίζεται.
Η νέα ΚΑΠ είναι ευκαιρία. Ίσως η τελευταία. Όμως δεν θα την εκμεταλλευτούμε με συνθήματα. Θα την κερδίσουμε μόνο αν αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη των αγροτών, τη διαφάνεια στη διαχείριση των πόρων και την πολιτική σοβαρότητα που απαιτεί η ευρωπαϊκή μας θέση. Η Ελλάδα δεν αντέχει άλλες χαμένες ευκαιρίες. Και σίγουρα, δεν αντέχει άλλη μία ΚΑΠ, που θα καταλήξει στο καλάθι της ιστορίας, εξαιτίας της μετριότητας, της ιδιοτέλειας και του φόβου να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Η ελληνική γεωργία βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή. Αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, η επόμενη δεκαετία θα σηματοδοτήσει τη συρρίκνωση ενός ζωτικού τομέα της ελληνικής οικονομίας, με επιπτώσεις που θα είναι μη αναστρέψιμες.
panagopg@gmail.com
