Σύμφωνα λοιπόν με την απλοϊκή προσέγγιση των ελληνικών μέσων ενημέρωσης, η διεθνής κρίση είναι χρηματοπιστωτική και αρκεί μια σεισάχθεια για να ξεκινήσει ένας νέος αναπτυξιακός κύκλος. Η πραγματικότητα όμως είναι αφενός πιο σύνθετη και αφετέρου πιο οδυνηρή για όσους δεν μπορούν να προσαρμοστούν στα νέα οικονομικά δεδομένα.
Οπως έχουμε ξαναπεί, η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και της πληροφορικής οδήγησε στην παραγωγή φθηνών κεφαλαιουχικών αγαθών, τα οποία επέτρεψαν στις υπανάπτυκτες χώρες να αγοράσουν τα μηχανήματα που απαιτούνται για την παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων. Ταυτόχρονα η αυτοματοποίηση έκανε εφικτή την παραγωγή προϊόντων από ανειδίκευτους εργάτες που δεν χρειάζεται να κάνουν τίποτα περισσότερο από το να παρακολουθούν τα μηχανήματα και να πατούν ένα κουμπί όταν αλλάξει χρώμα ένα λαμπάκι στον πίνακα ελέγχου. Εξαιτίας αυτών των κοσμογονικών αλλαγών, που μόνο με τη βιομηχανική επανάσταση μπορούν να συγκριθούν, οι παραγωγικές μονάδες για λόγους κόστους μετακινήθηκαν από τις ανεπτυγμένες οικονομίες στις υπανάπτυκτες - και κάπως έτσι η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Νότια Αφρική, η Τουρκία κ.λπ. αύξησαν το ποσοστό συνεισφοράς τους στο παγκόσμιο ΑΕΠ. Την ίδια ώρα οι παλιές ανεπτυγμένες οικονομίες (ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ενωση), ενώ συνεισέφεραν ολοένα και μικρότερο ποσοστό στο παγκόσμιο ΑΕΠ, συνέχισαν να καταναλώνουν όπως τον παλιό καλό καιρό. Συγκεκριμένα οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί καταναλωτές τις τελευταίες δεκαετίες αγόραζαν προϊόντα που παράγονταν στις υπανάπτυκτες χώρες, με χρήματα δανεικά από την... Κίνα την Ινδία, τη Βραζιλία κ.ο.κ.
Το 2008 το παράλογο αυτό οικονομικό κύκλωμα κατέρρευσε, αφού ήταν αδύνατον άλλοι να παράγουν και άλλοι να καταναλώνουν. Τώρα η Ευρώπη και οι ΗΠΑ θα πρέπει να κάνουν μεταρρυθμίσεις για να μπορέσουν να ανταγωνιστούν τις αναπτυσσόμενες χώρες και να μη χρειάζονται δανεικά για τη διατήρηση της -έστω και τραυματισμένης- ευημερίας των πολιτών τους. Ουσιαστικά θα πρέπει να απελευθερώσουν την εσωτερική τους αγορά, προκειμένου να αξιοποιηθούν πλήρως και αποδοτικά οι δυνατότητες των νέων τεχνολογιών. Μέχρι σήμερα η αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας παραγωγής εμποδίζεται από συντεχνίες και συμφέροντα της παλιάς παραγωγικής τάξης πραγμάτων. Αν όμως δεν απελευθερωθεί η εσωτερική αγορά σε ΗΠΑ και Ευρώπη, η συνεισφορά τους στο παγκόσμιο ΑΕΠ θα μειώνεται συνεχώς, με συνέπεια οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι να γίνονται όλο και φτωχότεροι.
Η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο αυτής της οικονομικής δίνης, καταρχάς γιατί το παραγωγικό της έλλειμμα την οδήγησε επίσης σε υψηλό δανεισμό. Οπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη και τις ΗΠΑ, έτσι και στην Ελλάδα, οι συντεχνίες και τα μικρά ή μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα της παλιάς παραγωγικής τάξης πραγμάτων θέτουν εμπόδια στην απελευθέρωση της αγοράς και στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Τα φαινόμενα αυτά όμως είναι γενικά πιο έντονα στη Νότια Ευρώπη, και ο αδύναμος κρίκος αυτής της οικονομικής περιφέρειας είναι η Ελλάδα. Ετσι, ακόμα κι αν διαγραφεί αύριο το σύνολο του ελληνικού χρέους, θα χρειαστούν νέα δανεικά για να διατηρηθεί ακόμα κι η υπάρχουσα ευημερία, καθώς δεν διαφαίνεται προοπτική ανάπτυξης χωρίς να γίνει απελευθέρωση της αγοράς. Με άλλα λόγια, ο κύριος στόχος μας θα πρέπει να είναι η απελευθέρωση της αγοράς, ώστε μετά την όποια διαγραφή χρέους να αξιοποιηθούν πλήρως και αποδοτικά οι δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας.
Δυστυχώς, οι πολιτικοί δεν τολμούν να πουν ότι η αναγκαία μετάβαση στη νέα οικονομία δεν θα είναι ούτε εύκολη, ούτε σύντομη, ούτε ανώδυνη - αφού θα απαιτηθεί η μετακίνηση ανθρώπινων πόρων από αντιπαραγωγικές δραστηριότητες σε παραγωγικές. Για την ακρίβεια θα πρέπει να απολυθούν 250.000 αργόσχολοι δημόσιοι υπάλληλοι, να βγουν από την πρίζα 250.000 επιχειρήσεις ζόμπι, και να ασχοληθούν με άλλη δραστηριότητα 250.000 ελεύθεροι επαγγελματίες και υπάλληλοι. Ταυτόχρονα, τουλάχιστον 250.000 σημερινοί άνεργοι θα πρέπει να βρουν δουλειά σε κλάδους στους οποίους δεν είχαν μέχρι τώρα εμπειρία ενώ όλες οι συντάξεις θα ισορροπήσουν κάτω από τα 1.000 ευρώ. Οι πολιτικοί λοιπόν, αντί να υπόσχονται εύκολες λύσεις και μαγική ανάπτυξη, θα έπρεπε να προτείνουν μέτρα για την άμβλυνση των επιπτώσεων αυτών των “βίαιων” αναπροσαρμογών. Η Πολιτεία π.χ. θα μπορούσε, αντί να σπαταλά χρήματα σε κοινωνικές δαπάνες αμφίβολης αποτελεσματικότητας και δικαιοσύνης, να θεσπίσει ένα 3ετές ελάχιστο εγγυημένο ατομικό εισόδημα ύψους 500-600 ευρώ μηνιαίως, για όσους βρίσκονται εκτός παραγωγικής διαδικασίας εξαιτίας αυτών των ανακατατάξεων.
Οσον αφορά τώρα την αναπτυξιακή προσπάθεια, οι θεοί της Ελλάδας... συνεχίζουν να τη βοηθούν αφού της έχουν έτοιμη τη λύση του τουρισμού: Την ώρα που άλλες χώρες ψάχνουν εναγωνίως καινοτόμες παραγωγικές δραστηριότητες, η ελληνική οικονομία δεν έχει να κάνει τίποτα παραπάνω από το να δημιουργήσει τουλάχιστον 500.000 νέες ποιοτικές κλίνες και να προστατέψει το περιβάλλον της. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αλλάξει το σημερινό θεσμικό πλαίσιο το οποίο εμποδίζει τον υγιή ανταγωνισμό και προστατεύει τα συντεχνιακά συμφέροντα των βαμπίρ κάθε κλάδου, που πίνουν το αίμα της ελληνικής οικονομίας. Μόνο έτσι θα δημιουργηθούν 1,5 εκατομμύριο νέες παραγωγικές θέσεις εργασίας και θα μπούμε σε έναν καινούργιο κύκλο ανάπτυξης. Σε διαφορετική περίπτωση, ακόμα κι αν διαγραφεί πλήρως το χρέος, το ΑΕΠ θα συνεχίσει να συρρικνώνεται και θα χρειαστούμε νέα δάνεια για να διατηρήσουμε τη σημερινή ευημερία μας. Δεν ξέρω αν οι Κινέζοι ή οι Τούρκοι θα μας δώσουν κι άλλα δανεικά ώστε να καταναλώνουμε εμείς τα προϊόντα που παράγουν αυτοί, αλλά είμαι σίγουρος ότι είναι προτιμότερο να αναζητήσουμε τρόπους αύξησης του ΑΕΠ από το να συνάψουμε νέα δάνεια υποτέλειας.
Σε κάθε περίπτωση, αν υπερισχύσουν και στο μέλλον οι δυνάμεις της συντήρησης που θέλουν να μην αλλάξει τίποτα, τελικώς το μόνο που θ' αλλάξει είναι το... εισόδημά μας: Η διατήρηση του μοντέλου της παλιάς οικονομίας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε περαιτέρω συρρίκνωση του ΑΕΠ και σε μισθούς των 100 και 200 ευρώ. Οσο για τον σημερινό κατώτατο μισθό, θα τον παίρνουν μόνο τα υψηλόβαθμα διευθυντικά στελέχη.
Οι κρίσιμες επιλογές δεν έχουν γίνει ακόμα. Πολιτικοί και πολίτες πολύ σύντομα θα κληθούν ν' αποφασίσουν.
lathanasis@yahoo.gr
Θανάσης Λαγός
