Από τα τέλη του 19ου αιώνα οι άνθρωποι προσπαθούν να τον δαμάσουν και να τον κατευθύνουν εκεί που θέλουν για να κερδίσουν ζωτικό χώρο για τα σχέδιά τους. Αυτός αμέτρητες φορές υπενθύμισε ότι η φύση βρίσκει πάντα το δρόμο της και οι επεμβάσεις μπορεί να είναι και καταστροφικές.
Η νεότερη πόλη διέθετε ελάχιστο ζωτικό χώρο. Περιοριζόταν στο χώρο γύρω από το κάστρο και κατά μήκος του λόφου που ξεκινάει από αυτό και καταλήγει κάπου στους Ταξιάρχες (των Στρατώνων). Εκεί που έσβηναν οι λόφοι κύλαγαν τα νερά των χειμάρρων με μεγαλύτερο και απειλητικότερο το Νέδοντα που φούσκωνε και έφθανε στις παρυφές τους “πνίγοντας” ό,τι έβρισκε μπροστά του. Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, οι άρχοντες ξεκίνησαν την προσπάθεια να τον περιορίσουν και να κερδίσει ζωτικό χώρο η πόλη. Ετσι άρχισαν να τον βαθαίνουν και ταυτόχρονα να τον στενεύουν, να κατασκευάζουν “προφυλακτήρια” τείχη, αλλά αυτός παρέμενε ατίθασος. Ενώ νόμιζαν ότι τον είχαν φέρει στα μέτρα τους αυτός ξέσπαγε, έτσι “πήρε και σήκωσε” τη γραμμή του τρένου που κουβάλαγε τους ογκόλιθους για να κατασκευαστεί το λιμάνι. Τον “έστριψαν” και τον στρίμωξαν σε έναν κλάδο για να μην πλημμυρίζει η περιοχή γύρω από το λιμάνι. Οι ιδιώτες που βρέθηκαν δίπλα του κέρδισαν τεράστιες περιουσίες καθώς με νόμο του Οθωνα, στα ποτάμια που δεν ήταν πλωτά οι παρόχθιες περιοχές πέρασαν στην ιδιοκτησία αυτών που κατείχαν τα γειτονικά κτήματα. Μια καταπληκτική περιγραφή βρίσκουμε στην εφημερίδα “Αριστόδημος” το 1871: “Ο χειμών εξακολουθεί δριμύς και έκτακτος. Ο παρά την πόλιν ημών καταρέων χείμαρρος Νέδων επλημμύρησε προ πέντε ημερών και παρέσυρε και κατέστρεψε περιφράγματα τινά εν τη κοίτη του, διεκδικήσας ούτω τα φυσικά αυτού όρια. Οι παρά την όχθην αυτού έχοντες κτήματα δεν δικαιούνται, φρονούμεν, να παραπονεθώσιν διά τας επενεχθείσας αυτούς μικράς ζημίας, διότι δι’ επανειλημμένων προσαυξήσεων και προεκτάσεων των κτημάτων αυτών εστεναχώρησαν υπέρ το δέον την κοίτην του χειμάρρου και εγένοντο παραίτιοι της συμβάσης ζημίας. Και οι ποταμοί και τα στοιχεία αυτά της φύσεως πιεζόμενα παρά τους κανονίζοντας την πορείαν αυτών φυσικούς νόμους εξανίστανται και ικανοποιούνται εν δέοντι...”.
“Εκλεβε” ο δήμος, “έκλεβαν” οι ιδιοκτήτες, φούσκωνε το ποτάμι και σάρωνε ό, τι έβρισκε μπροστά του, θρήνος σχεδόν κάθε χρόνο και φθάσαμε στην τραγωδία τον Οκτώβριο του 1924 που η πόλη έκλαψε ανθρώπους και περιουσίες. Και τότε ξεκίνησαν οι... μεγάλες ιδέες για την αντιμετώπιση της κατάστασης και ένα.... φαραωνικό πραγματικά σχέδιο: Η εκτροπή του Νέδοντα ώστε να βγει από την πόλη και να φθάνει στη θάλασσα μέσα από τη λαγκάδα που έπνιξε την πόλη πριν από λίγα χρόνια. Ας δούμε το σχέδιο από δημοσίευμα της “Σημαίας” στις αρχές του 1925: “Καθ’ ας έχομεν ασφαλεστάτας πληροφορίας κατηρτίσθη και υπεβλήθη εις το υπουργείον της συγκοινωνίας υπό του Νομομηχανικού κ. Ψιχαλίνου η περί χωροσταθμίσεως της κοίτης του Νέδοντος μελέτη. Ως γνωστόν, η προταθείσα εκτροπή άρχεται από του Μύλου Μπόγράκου (Κουτίβα) και διά της γεφύρας της οδού Λεΐκων και κάτωθι του Βου Νεκροταφείου καταλήγει εις Φραγκοπήγαδος. Η γραμμή μέχρι του νεκροταφείου Καλυβίων είναι ομαλή και δεν απαιτεί μεγάλα ορύγματα, διέρχεται δια μέσου κήπων και ελάχιστας προξενεί ζημίας εις οικοδομάς. Το από Νεκροταφείου μέχρι της θέσεως Φραγκοπήγαδο τμήμα έχει μήκος 500 περίπου μέτρων, θα κατασκευασθεί δε διά μεγάλων ορυγμάτων και θα κατεδαφισθώσι πέντε οικίαι. Το σημείον αφ’ ού προτείνεται να γίνη η εκτροπή, ήτοι η τοποθεσία Μπογράκου, είναι υψηλότερον της θέσεως Φραγκοπήγαδο κατά οκτώ μέτρα. Από το Φραγκοπήγαδον η κοιλάς έχει κλίσιν ομαλήν διερχομένη διά μέσου κήπων. Από της αυτής θέσεως μέχρι της σιδηροδρομικής γραμμής η απόστασις είναι 700 περίπου μέτρα, από δε της σιδηροδρομικής γραμμής μέχρι της θαλάσσης η απόστασις είναι 1.800 μέτρα περίπου. Κατά την συνάντησιν μετά της οδού Καλαμών-Τριπόλεως θα κατεδαφισθούν τρεις μεγάλαι οικίαι αξίας. Διά την οριστικήν απόφασιν της εκτροπής ή μη εκτροπής χρειάζεται λεπτομερής μελέτη ήν το Γραφείον Νομομηχανικού Μεσσηνίας αδυνατεί να εκτελέση ελλείψει προσωπικού. Αυτάς τας πληροφορίας ηρύσθημεν χθες αποτανθέντες προς τον κ. Ψιχαλίνον”.
Το σχέδιο αυτό όμως θα είχε μεγάλο κόστος: “Κατ’ άλλας πληροφορίας, αν αποφασισθή η διά της γραμμής Μπογράκου-Φραγκοπήγαδο εκτροπή της κοίτης, η ολική δαπάνη η απαιτηθησομένη (ασχέτως προς την δαπάνην της ορεινής κοίτης) θα υπερβή τα 20 εκατομμύρια δραχμών, διότι πλην των αποζημιώσεων οίτινες θα καταβληθούν διά την κατεδάφισιν οικιών, την κατάληψιν κήπων κ.λπ. και την κατασκευήν προφυλακτηρίων τειχών μήκους τριών και ήμισυ χιλιομέτρων, θα δαπανηθούν μεγάλα ποσά α) δια την κατασκευήν μεγάλης γεφύρας επί της δημοσίας οδού Καλαμών-Τριπόλεως β) διά την κατασκευήν ετέρας μεγάλης γεφύρας επί της σιδηροδρομικής γραμμής γ) διά το 500 μέτρων όρυγμα, όπερ θα έχει βάθος 10-15 μέτρων”.
Δημιουργήθηκε όμως το ερώτημα αν “αποσοβείται ο κίνδυνος διά της προτεινομένης εκτροπής” και η εφημερίδα γράφει: “Το ερώτημα τούτο προβάλαμεν εις τον κ. Ψιχαλίνον, όστις όμως εφάνη λίαν επιφυλακτικός, ειπών ότι διά το ζήτημα τούτο χρειάζεται ειδική μελέτη. Πέραν του πορίσματος όπερ διατυπούται εν τη μελέτη της χωροσταθμίσεως, ο κ. Ψιχαλίνος εις ουδεμίαν άλλην ανακοίνωσιν προέβη. Κατά πληροφορίας όμως, ας ηρύσθημεν παρ’ άλλων, η διά της προτεινομένης γραμμής εκτροπή της κοίτης είναι υπεράγαν τολμηρά και επικίνδυνος, το μεν διότι μηκύνεται η νέα κοίτη και επομένως ελαττούται η ορμητικότης της φοράς των υδάτων, ότε δε θα εγκαταλιμπάνονται επί της νέας ταύτης κοίτης περισσότεραι, παρά τώρα επί της υπαρχούσης ύλαι, το δε διότι, αν ποτέ διασπαθή ένεκεν εκτάκτων θεομηνιών και καταρρεύσεων μεγάλων όγκων χωμάτινων το κατασκευασθησόμενον παρά τον Αγιον Γεώργιον τείχος, όπου θα γίνεται η προς το Φραγκοπήγαδο καμπή της κοίτης, η πόλις αφεύκτως θα καταστραφή. Εξ άλλου υποστηρίζεται ότι τα κτήματα τα κείμενα μεταξύ της από το Φραγκοπήγαδο και κάτω νέας κοίτης και της ήδη υπαρχούσης δεν σώζονται διά της εκτροπής, αλλά θα υπόκεινται εις τους αυτούς οίους και τώρα κινδύνους”.
Οπότε ερχόταν το αμέσως επόμενο ερώτημα: “Τι θα γίνει;”. Και η απάντηση: “Μετά την μελέτην ήν υπέβαλλεν ο κ. Ψιχαλίνος εις το υπουργείον της Συγκοινωνίας, και μετά την δήλωσιν του κ. Ψιχαλίνου ότι διά την οριστικήν απόφασιν χρειάζεται λεπτομερής μελέτη, το υπουργείον της Συγκοινωνίας κατ’ ανάγκην θα διατάξη την ενέργειαν της μελέτης ταύτης, διά την κατάρτισιν της οποίας θα σταλή ειδικόν συνεργείον μηχανικών και θ’ απαιτηθή χρόνος ικανός. Μέχρις ού επομένως καταρτισθή η νέα μελέτη θα παρέλθη τόσος καιρός, ώστε η εκτέλεσις των αντιπλημμυρικών έργων δεν είναι δυνατόν ν’ αρχίση κατά το επόμενον θέρος. Το ζήτημα εις το σημείον τούτο ευρίσκεται”.
Ενα τέτοιο σχέδιο εκείνη την εποχή δεν μπορούσε να έχει τύχη, έγιναν μελέτες επί μελετών, επεμβάσεις επί επεμβάσεων και το θέμα αντιμετωπίστηκε με εκβαθύνσεις και φράγματα στην ορεινή λεκάνη. Εδώ και πολλά χρόνια οι τεχνικοί επισημαίνουν τους κινδύνους και ένα άλλο σχέδιο, το... αντίθετο με το προηγούμενο, βρίσκεται σε εξέλιξη. Οταν κατασκευάστηκε ο περιφερειακός δρόμος παρά τις διαμαρτυρίες και τις επισημάνσεις, αντιπλημμυρικά δεν έγιναν. Και ο λόγος είναι “κυνικά απλός”: Θα ανέβαινε το κόστος του έργου και δεν θα εγκρινόταν από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ετσι πνίγηκε η πόλη πριν λίγα χρόνια χωρίς να λογοδοτήσει κανένας και τώρα δίνεται ένα μεγάλο ποσό για έργο το οποίο υποτίθεται ότι θα απαλλάξει την πόλη και την περιοχή από τις πλημμύρες, με τη διοχέτευση των νερών στο Νέδοντα. Για άλλα θέματα, όλοι σπεύδουν να πάρουν θέση επικαλούμενοι και το θεσμικό τους ρόλο. Για το θέμα αυτό δεν βλέπω να διατυπώνονται απόψεις. Καιρός είναι να... μελετήσουν τη μελέτη οι έχοντες υποχρέωση και αρμοδιότητα και να κάνουν γνωστές τις θέσεις τους για τις προβλέψεις της μελέτης. Κάποια πράγματα είναι εξαιρετικά σοβαρά για να μένουν εκτός συζήτησης...
