Ναι, η πόλη χρειάζεται ταυτότητα που θα την ξεχωρίσει ανάμεσα στις άλλες οι οποίες μπορεί να έχουν περίπου τα ίδια χαρακτηριστικά. Μια ταυτότητα με στοιχεία που θα συνοδεύουν το ταξίδι της ανά τον κόσμο με αμφίδρομη λειτουργία. Από τη μια πλευρά υπάρχει ο στόχος της προσέλκυσης επισκεπτών με βάση αυτά τα στοιχεία ταυτότητας που θα την κάνουν ξεχωριστό προορισμό. Και από την άλλη υπάρχει η ανάγκη να ταξιδέψουν τα τοπικά προϊόντα στον κόσμο με διαβατήριο το όνομα της πόλης γύρω από την οποία αναπτύσσεται η παραγωγή. Αυτή η ιστορία φυσικά δεν αποτελεί θεωρητική σύλληψη, αλλά πρακτική στον σημερινό κόσμο και στο χώρο της αυτοδιοίκησης όπου η πόλη γίνεται αντιληπτή ως ένα σύνολο δραστηριοτήτων και ο δήμος ένας οργανισμός του οποίου η δραστηριότητα πηγαίνει πολύ μακρύτερα από τις πλακοστρώσεις και την αδιάκοπη χρηματοδότηση της «μαύρης τρύπας» που καταπίνει ευρώ χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Η υπόθεση της ταυτότητας (brand name κατά το ελληνικότερον) θα έπρεπε να αποτελεί σημαντικό στοιχείο έρευνας και δράσης εδώ και πολλά χρόνια. Αλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά κατά την οποία τίθεται το θέμα και στο σύνολο και με τα επιμέρους στοιχεία του. Δυστυχώς όμως έχουν επιλεγεί άλλες δράσεις πιο «γυαλιστερές» για έναν κόσμο που εκπαιδεύτηκε ως καταναλωτής θεάματος κατά κανόνα ευτελούς αξίας. Και σε «Μεγάλες Ιδέες» γύρω από τις οποίες κάθε φορά επιχειρείται να κινητοποιηθεί όλο το δυναμικό.
Ο πολιτισμός ασφαλώς και ήταν ένα προνομιακό πεδίο ως στοιχείο ταυτότητας με μια «παραγωγική» έκρηξη που άσκησε ισχυρότατη επίδραση σε ολόκληρες γενικές. Η σημερινή ευρύτατη ερασιτεχνική δραστηριότητα σε όλα τα πεδία πυροδοτήθηκε από τις δημοτικές πρωτοβουλίες της δεκαετίας του 1980 στο θέατρο, τη μουσική, το χορό, τα εικαστικά. Με όλα τα προβλήματα που μπορεί να διαπιστώσει κάποιος για την «πολυτελή» -ενίοτε και ελιτίστικη- αντίληψη που συνόδευε αυτή την δραστηριότητα και είχε σαν αποτέλεσμα την υπονόμευσή της στην κοινωνία κάνοντας πιο εύκολη την επιχείρηση υποβάθμισης. Ενα σημαντικό μέρος αυτής της δραστηριότητας έχει ουσιαστικά αδρανοποιηθεί, ενώ σε άλλα πεδία υπάρχει υποβάθμιση με ορατό κίνδυνο δυσάρεστων εξελίξεων σε συνθήκες οικονομικής κρίσης. Η εξέλιξη αυτή δεν είχε να κάνει μόνον με τις δυσκολίες χρηματοδότησης του εγχειρήματος, αλλά και με αντιλήψεις που κυριάρχησαν καθώς ουκ ολίγοι φλερτάρουν με τον λαϊκισμό για να ικανοποιήσουν τους «εκλογικούς πελάτες». Η «πόλη του πολιτισμού» που θα μπορούσε να τον έχει ως στοιχείο ταυτότητας, έμεινε μόνο με μια μεγάλη διοργάνωση, το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού, και με έναν κόσμο που παλεύει να κρατήσει όρθιες σπουδαίες δραστηριότητες όπως αυτή του Δημοτικού Ωδείου. Πρόκειται για ένα πεδίο που δεν πρέπει να το «φάει» η κρίση, αλλά αντιθέτως να ενισχυθεί ως ένα στοιχείο που θα μπορούσε να αποτελέσει το «διαφορετικό» και ως εκ τούτου ελκυστικό ως πλεονέκτημα. Μια συζήτηση που δεν έγινε ποτέ και κάθε απόπειρα μπαίνει στη δαμόκλειο σπάθη της λογιστικής προσέγγισης και του εμφανούς ή υφέρποντος λαϊκισμού.
Αν το στοιχείο αυτό έχει κόστος, κάποια άλλα έχουν μόνον όφελος αλλά παραμένουν στα αζήτητα. Αποτελεί κοινοτοπία πλέον: Σε πολλές περιπτώσεις στο εξωτερικό, που δεν γνωρίζουν πως η «Καλαμάτα» είναι πόλη, όταν ακούσουν τη λέξη απαντούν: ελιές. Πρόκειται για μια αναπτυξιακή ατμομηχανή μεγάλης ισχύος, η οποία βρίσκεται σβηστή θυμίζοντας μουσειακό είδος. Κάποτε ένας συμπατριώτης μας από την Αυστραλία, που γνωρίζει την αξία που έχει εκεί αυτή η υπόθεση και τις προσπάθειες που κάνουν για να αποκτήσουν δική τους παραγωγή, σε μια επιστολή του έθεσε το ρητορικό ερώτημα: Τι θα είχαν κάνει για να προωθήσουν το προϊόν οι Αμερικάνοι αν ήταν δικό τους; Πρακτικά όλοι απορούν πώς είναι δυνατόν να έχεις ένα τόσο επώνυμο προϊόν και να μην εκμεταλλεύεσαι πλήρως όχι μόνον τις δυνατότητες για τόνωση της παραγωγικής δραστηριότητας, αλλά και «κατάκτησης» του κόσμου με το όνομα της πόλης. Πριν από χρόνια διάβαζα -με όση υπερβολή μπορεί να έχει αυτό- ότι τα αμερικανάκια θεωρούσαν πως οι «ελιές Καλαμών» φύτρωναν στην πίτσα. Ας μην αυταπατάται κανένας πως όταν πολλοί στον κόσμο δεν γνωρίζουν πού πέφτει η Ελλάδα, γνωρίζουν περισσότεροι ότι το «Καλαμάτα» είναι ο τόπος καταγωγής των ελιών. Μπορεί για τις άλλες περιοχές η υπόθεση της ελιάς να είναι αδιάφορη ή απλώς στοιχείο έντονης αντίθεσης σχετικά με τη χρήση του ονόματος. Για εμάς είναι πολύ περισσότερα πράγματα και ο δήμος οφείλει να τη βάλει στο κέντρο της προσοχής του.
Η ατμομηχανή αν πάρει μπροστά μπορεί να μεταφέρει πλείονα του ενός προϊόντα στο εξωτερικό αλλά στην επιστροφή να φέρει και επισκέπτες. Και εδώ μπορούμε να την φορτώσουμε με πλήθος από αυτά αν καταφέρουμε να την βάλουμε μπροστά, υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι κάθε φορά θα υπάρχει η υψηλότερη ποιότητα μέσα από την προστασία της ταυτότητας. Με πρώτο φυσικά το ελαιόλαδο που πήρε για το σύνολο της Μεσσηνίας το διαβατήριο ως Προστατευόμενη Ονομασίας Προελεύσεως «Καλαμάτα» και μπορεί να ταξιδεύει με αυτό στον κόσμο. Φυσικά ο δήμος δεν έχει εμπορική δραστηριότητα αλλά οφείλει να εκμεταλλευτεί τη χρήση του ονόματος έτσι ώστε να παραχθούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Εννοείται πως ο κατάλογος των τοπικών προϊόντων με διεθνή φήμη δεν σταματάει εδώ, αλλά ίσως αυτό αποτελέσει αντικείμενο ενός άλλου σχολιασμού. Τα όσα προαναφέρθηκαν όμως μπορεί να λειτουργήσουν ως «θεμέλια» μιας ταυτότητας η οποία μπορεί να αναδείξει την πόλη και να ενισχυθεί με ένα πλήθος άλλων που μπορεί να την κάνουν ξεχωριστή ως παραγωγικό τόπο και ελκυστικό προορισμό. Ο δήμος οφείλει να αναδείξει την υπόθεση αυτή ως κεντρικό στοιχείο δραστηριότητας και οι παραγωγικοί φορείς να ασχοληθούν περισσότερο με την παραγωγή έργου και λιγότερο με την έκδοση διαγγελμάτων. Σε θερμοκήπιο δεν είναι η πόλη, η κρίση που φαίνεται πλέον ότι θα βαθύνει επηρεάζει τα πάντα, η παραγωγική ανασυγκρότηση παραμένει ζητούμενο, χρειάζονται λοιπόν πρωτοβουλίες αλλά και νέες αντιλήψεις για το ρόλο της αυτοδιοίκησης και των συλλογικών οργανώσεων.
