Επειδή όμως τα κόμματα παρέμεναν μαζικά, τις δύο πρώτες δεκαετίες οι υπερεξουσίες των πρωθυπουργών ελέγχονταν τόσο από την εσωκομματική αντιπολίτευση όσο και από τα ισχυρά υπουργικά συμβούλια. Η απομαζικοποίηση όμως των κομμάτων μετέτρεψε αυτομάτως το Μέγαρο Μαξίμου σε ανεξέλεγκτο κέντρο λήψης αποφάσεων, όχι μόνο για τα θέματα εθνικής σημασίας αλλά και για ζητήματα ήσσονος σημασίας, η εμβέλεια των οποίων συχνά δεν ξεπερνά τα όρια ενός δήμου. Οι «κηπουροί» του Γιώργου Παπανδρέου και οι «Μεσσήνιοι» του Αντώνη Σαμαρά ουσιαστικά αποτελούν διαφορετικές όψεις του ίδιου συστήματος διακυβέρνησης, που σήμερα αυτοπροσδιορίζεται ως επιτελικό κράτος.
Μπορεί όμως το επιτελικό κράτος να λύνει όλα τα προβλήματα της ελληνικής επικράτειας; Ο πρωθυπουργός έχει χρόνο να ασχολείται με το αντιπλημμυρικό της Καλαμάτας και με τον περιφερειακό της Γιάλοβας; Πόσες ώρες μπορεί να διαθέσει το Μέγαρο Μαξίμου για την κατανομή των πιστώσεων στα δημοτικά σχολεία της Δυτικής Μάνης;
Η απάντηση είναι αυτονόητη σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη, που αποκεντρώνει τις εξουσίες αναθέτοντας ολοένα και περισσότερες αρμοδιότητες στην αυτοδιοίκηση. Στην Ελλάδα όμως οι μεταρρυθμίσεις του «Καποδίστρια» και του «Καλλικράτη» έμειναν στη μέση, επειδή, μεταξύ άλλων, το συγκεντρωτικό κράτος δεν θέλει να λογοδοτεί άμεσα στις τοπικές κοινωνίες. Για παράδειγμα: Ο υπουργός Υποδομών που καθυστερεί τα έργα της Περιφέρειας Πελοποννήσου, προφανώς με την ανοχή αν όχι και με εντολή του Μαξίμου, επανεκλέγεται στην Ενότητα Σερρών, ενώ οι Μοραΐτες δεν μπορούν να τιμωρήσουν με την ψήφο τους τον υπεύθυνο της καθυστέρησης. Βεβαίως μπορούν να καταψηφίσουν το κυβερνών κόμμα, αλλά κανένας δεν αποκλείει το ενδεχόμενο ο υπουργός Υποδομών της επόμενης κυβέρνησης, με την ανοχή αν όχι και με εντολή του Μαξίμου, να δώσει προτεραιότητα στα έργα της Κρήτης καθυστερώντας τα έργα της Πελοποννήσου.
Μόνο η μεταβίβαση όλων των αρμοδιοτήτων στον Α’ και Β’ βαθμό αυτοδιοίκησης θα αναγκάσει τους αιρετούς να λογοδοτούν στο εκλογικό σώμα, χωρίς δικαιολογίες για την αλληλοκάλυψη αρμοδιοτήτων, που οδηγεί τελικώς στην ανομία και στην επικράτηση των ισχυρών της παρεοκρατίας. Έτσι κι αλλιώς η ελληνική περιφέρεια θα συγκλίνει με την ανεπτυγμένη Ευρώπη όταν θα αποφασίζει για τους φόρους και τις δαπάνες της με βάση τις δικές της ανάγκες, που δεν ταυτίζονται σε καμία περίπτωση με τις ανάγκες της Αττικής.
Το επιτελικό κράτος δεν προσφέρει στους πολίτες της περιφέρειας ευρωπαϊκές υπηρεσίες υγείας, παιδείας, πρόνοιας, ασφάλειας μεταφορών, κ.λπ. Γι’ αυτό, το συντομότερο δυνατό θα πρέπει να αναθέσει στους δήμους και στις Περιφέρειες την είσπραξη των φόρων της ακίνητης περιουσίας και των επιχειρήσεων, ώστε η αυτοδιοίκηση να χαράσσει μόνη της την αναπτυξιακή και κοινωνική πολιτική της. Ταυτόχρονα το κράτος πρέπει να μεταβιβάσει στους δήμους την αποκλειστική αρμοδιότητα της προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, της πρωτοβάθμιας υγείας, της αστυνόμευσης (με τη συνδρομή μιας εθνικής Αστυνομίας τύπου αμερικανικού FBI ή Ιταλών καραμπινιέρων), καθώς και των τοπικών μεταφορών. Στην Περιφέρεια πρέπει μεταξύ άλλων να μεταβιβαστεί η αρμοδιότητα της δευτεροβάθμιας και μεταλυκειακής εκπαίδευσης (πλην των πανεπιστημίων), της λειτουργίας των νοσοκομείων και γενικότερα της δευτεροβάθμιας υγείας, της πολιτικής προστασίας και των υπεραστικών μεταφορών.
Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση δεν χρειάζεται να… ανακαλύψει την Ευρώπη. Ας αντιγράψει απλώς τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές διακυβέρνησης.
Θανάσης Λαγός
