Δυστυχώς όμως αυτό που γνωρίζουν ακόμα και τα 5χρονα το αγνοεί η ελληνική κοινωνία, που βρέθηκε ξαφνικά από τα βαλκανικά αλώνια στα ευρωπαϊκά σαλόνια κι έχασε τα… λογικά της. Πιο συγκεκριμένα, από τη στιγμή που στην Ελλάδα αυξήθηκε το εισόδημα και βελτιώθηκε το βιοτικό επίπεδο, δημιουργήθηκε και η ανάγκη για προϊόντα κι υπηρεσίες υψηλότερης ποιότητας - μόνο που σχεδόν κανένας δεν έχει την ικανότητα και την τεχνογνωσία να τα παράγει.
Ας πιάσουμε όμως το κουβάρι της εξέλιξης από την αρχή, παρακολουθώντας τη βαριά βιομηχανία της Ελλάδας που δεν είναι άλλη από τον… τουρισμό: Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 το ελληνικό τουριστικό προϊόν ήταν χαμηλής ποιότητας και φτηνό. Την ίδια ώρα στην παγκόσμια τουριστική αγορά υπήρχαν λίγοι ανταγωνιστές, αφού τα ταξίδια στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού ήταν ανύπαρκτα και ο τουρισμός στην Αφρική απευθυνόταν μόνο στους πρώιμους λάτρεις των extreme sports. Εκείνη την εποχή οι Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι τουρίστες βολεύονταν σε δωμάτια που θυμίζαν… κελιά φυλακής και δεν δυσφορούσαν όταν έτρωγαν κακοψημένη μπριζόλα, χωριάτικη ραντισμένη με... ραουντάπ και συσκευασμένα προϊόντα που δεν είχαν ημερομηνία λήξης. Την ίδια περίοδο το οδικό ταξίδι Αθήνα - Καλαμάτα με λεωφορείο διαρκούσε πάνω από 5 ώρες, το ταξίδι με τρένο ήταν μια περιπέτεια βγαλμένη από μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, και οι αεροπορικές πτήσεις ήταν μια πολυτέλεια για λίγους.
Τα χρόνια κύλησαν, το εισόδημα της μεσαίας τάξης αυξήθηκε, το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε και πλέον οι τουρίστες δεν βολεύονται σε… κελιά τρώγοντας κακοψημένες μπριζόλες. Βεβαίως σε αυτό το χρονικό διάστημα βελτιώθηκαν σ' ένα βαθμό τόσο οι υποδομές όσο και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών στην Ελλάδα. Ομως η βελτίωση άλλες φορές έγινε καθυστερημένα -με συνέπεια να ευνοηθούν οι ανταγωνιστές που βελτιώθηκαν... νωρίτερα- ενώ άλλες φορές ήταν και είναι ποιοτικά κατώτερη από τις σύγχρονες ανάγκες. Ετσι λοιπόν, η Ελλάδα απέκτησε κάποιους σύγχρονους δρόμους, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του οδικού της δίκτυου και τα πεζοδρόμιά της παραμένουν… αφρικανικά. Ετσι η Ελλάδα απέκτησε και υπέροχα καταστήματα, αλλά οι υπηρεσίες σε πολλά από αυτά είναι χειρότερες από τις αφρικανικές. Την ίδια ώρα όμως, οι τιμές πώλησης είναι πολύ ευρωπαϊκές.
Με άλλα λόγια: Η Ελλάδα σε σύγκριση με το παρελθόν παράγει κάποια βελτιωμένα βαλκανικά προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά θέλει να τα πουλάει σε ευρωπαϊκές τιμές, πολύ υψηλότερες από τις τιμές των ανταγωνιστών της.
Ο μύθος αυτός θα είχε ήδη γνωρίσει πολύ άσχημη κατάληξη, αν τα τελευταία χρόνια δεν αυξάνονταν με γεωμετρική πρόοδο οι καταναλωτές τουριστικών υπηρεσιών, χάρη στη παγκόσμια αύξηση της μεσαίας τάξης. Ουσιαστικά η Ελλάδα παραμένει στον τουριστικό χάρτη επειδή τα τελευταία χρόνια μεγάλωσε η πίτα, καθώς αγοράζουν τουριστικές υπηρεσίες και εκατομμύρια μικρομεσαίοι από τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Ρωσία, η Τουρκία, η Ινδία, η Πολωνία κ.λ.π.
Ζητούμενο όμως δεν είναι μόνο να παραμείνεις στον τουριστικό χάρτη. Ζητούμενο είναι να πάρεις μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα, για να μπορείς να βελτιώσεις ακόμα περισσότερο τα προϊόντα και τις υπηρεσίες σου, ώστε στο μέλλον να αποκτήσεις ακόμα μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα, και οι πολίτες σου να αποκτήσουν τελικά μεγαλύτερα εισοδήματα. Αλλά για να πάρεις μεγαλύτερο κομμάτι από την τουριστική πίτα, θα πρέπει ή να πουλάς φτηνότερα προϊόντα από τους ανταγωνιστές σου ή να παρέχεις υπηρεσίες υψηλότερης ποιότητας από τον βαλκανικό και τον αφρικανικό μέσο όρο. Εχοντας ως δεδομένο ότι δεν θέλουμε μισθούς Τουρκίας, θα πρέπει λοιπόν να επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας στο πεδίο της ποιότητας. Εδώ όμως ξεκινούν τα μεγάλα προβλήματα - αφού στην πράξη αποδεικνύεται καθημερινώς ότι δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι για αυτό το επίπεδο.
Για την ακρίβεια, ανεβήκαμε πρόσφατα επίπεδο, και όπως και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια κάνουμε αναγνωριστικές κινήσεις. Βεβαίως, όπως και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, υπάρχουν κι οι αφελείς που πίστευαν ότι θα βγάλουμε την πίστα με την πρώτη και θα ανακηρυχθούμε ισόβια νικητές. Από την άλλη υπάρχουν και οι συντηρητικοί, που φοβούνται να παίξουν στο νέο επίπεδο και θέλουν να επιστρέψουν στην πίστα της δραχμής, αλλά με μισθούς ευρώ. Σε αντίθεση και με τις δύο αυτές ακραίες απόψεις, προσωπικά εκτιμώ ότι η Ελλάδα θα παραμείνει και τις επόμενες δεκαετίες μετέωρη μεταξύ Βαλκανίων και Ευρώπης. Μόνο στην ακραία περίπτωση που αποφασίσει να επιστρέψει στην πίστα της δραχμής θα αλλάξει αυτή η εκτίμηση - καθώς τότε, έτσι κι αλλιώς θα πρέπει μάλλον να πάψουμε να μιλάμε για ενιαία Ελλάδα και ν' αρχίσουμε να μιλάμε για ευρωπαϊκή Κρήτη και βαλκανική Πελοπόννησο.
Σε διαφορετική περίπτωση, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι η προσπάθεια αύξησης του εθνικού εισοδήματος δεν είναι αγώνας ταχύτητας, αλλά ένας μαραθώνιος που θα διαρκέσει μια ζωή. Για να συμβεί όμως αυτό, θα πρέπει πρώτα από όλα να συνειδητοποιήσουμε πλήρως και να παραδεχτούμε ότι η Ελλάδα παράγει βαλκανικά προϊόντα και υπηρεσίες, βελτιωμένα μεν σε σύγκριση με το παρελθόν, αλλά θέλει να τα πουλάει σε ευρωπαϊκές τιμές. Αν δεν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, κάθε άλλη συζήτηση είναι περιττή και οδηγεί σε κουβέντες καφενείου με λαϊκίστικα παραμύθια για ευλογημένους τόπους και "προϊόντα - χρυσάφι" με αξία τενεκέ.
Αν θέλουμε όμως να συζητήσουμε σοβαρά για την επόμενη ημέρα, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι επιχειρήσεις που ήταν έτοιμες για να επιβιώσουν στα ευρωπαϊκά σαλόνια ήταν ελάχιστες και ότι οι περισσότερες πριν από την κρίση είχαν ξεχαστεί στα… βαλκανικά αλώνια. Τρώγοντας και πίνοντας τα δανεικά, ξεχάσαμε να ετοιμαστούμε για το ανώτερο επίπεδο - και τώρα παλεύουμε να επιβιώσουμε μεταξύ ανταγωνιστών που, ενώ ξεκίνησαν από δυσμενέστερη θέση, προετοιμάστηκαν καλύτερα και πλέον έρχονται ως απαιτητικοί πελάτες στην Ελλάδα.
Ετσι λοιπόν, οι Πολωνοί… ξανάρχονται, αυτή τη φορά ως τουρίστες, για να δουν τα σπίτια που έχτισαν στην Καλαμάτα οι πατεράδες τους δουλεύοντας για ένα κομμάτι ψωμί. Λίγο πιο δίπλα οι Αλβανοί ετοιμάζονται για τα ευρωπαϊκά σαλόνια, ενώ απορούν με τους Ελληνες που θέλουν να επιστρέψουν στην πίστα της δραχμής γιατί πεθύμησαν τα… βαλκανικά αλώνια.
lathanasis@yahoo.gr
Θανάσης Λαγός
