Συζητώντας για το αν η λιτότητα είναι αναγκαία προϋπόθεση για την επιβίωση της οικονομίας, χάσαμε πέντε ολόκληρα χρόνια και τώρα βρισκόμαστε ξανά από εκεί που ξεκινήσαμε το 2008, όταν “κοκκίνισε” για πρώτη φορά ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ. Σε αυτά τα πέντε χρόνια το όχημα του αντιμνημονίου οδήγησε τρεις αρνητές της λιτότητας στην εξουσία, αλλά τελικώς οι Γιώργος Παπανδρέου, Αντώνης Σαμαράς και Αλέξης Τσίπρας αναγκάστηκαν να παραδεχτούν ότι τόσο στην πολιτική όσο και στην οικονομία δεν κάνεις αυτό που θέλεις, αλλά εκείνο που επιβάλλει ο συσχετισμός των διεθνών πολιτικών δυνάμεων και της αγοράς. Τα μαθήματά τους πληρώνουν ακριβά οι πολίτες και θα τα πληρώσουν ακριβότερα στο μέλλον αν δεν ανοίξει το συντομότερο δυνατό η ουσιαστική συζήτηση για το αναπτυξιακό μοντέλο της επόμενης μέρας. 

Ενα είναι το σίγουρο: Η ανάπτυξη δεν θα έρθει με τους μισούς Ελληνες ανεβασμένους στα κάγκελα να αναζητούν εθνοσωτήρα, που θα τους διορίσει στο Δημόσιο ή που θα τους διαγράψει τα χρέη. Ετσι και αλλιώς αν οι πολίτες δεν συνειδητοποιήσουν ότι οι εθνοσωτήρες φέρνουν μόνο δεινά, δεν πρόκειται ποτέ να δημιουργηθούν οι αναγκαίοι ισχυροί θεσμοί που απαιτούνται για να λειτουργήσει μια σύγχρονη οικονομία. Αν και όταν λοιπόν συμφωνήσουμε ότι χρεοκόπησε το μοντέλο των χαρισματικών ηγετών και ότι πλέον απαιτείται να δημιουργήσουμε ένα νέο σύστημα λήψης και εφαρμογής αποφάσεων, τότε και μόνο τότε θα ξεκινήσει η ουσιαστική κουβέντα για τη νέα αναπτυξιακή προσπάθεια. 

Πρώτα από όλα όμως θα πρέπει να συνειδητοποιήσει η επιχειρηματική τάξη ότι χρεοκόπησε το μοντέλο του χαρισματικού επιχειρηματία που διευθύνει την επιχείρηση χωρίς διευθυντές και λογιστές έχοντας ως μοναδικό γνώμονα τη διαίσθησή του. Οσο οι επιχειρηματίες αναπαράγουν το προκαπιταλιστικό μοντέλο παραγωγής, το Δημόσιο απλώς θα αντιγράφει το δικό τους συγκεντρωτικό τρόπο διοίκησης και οι ψηφοφόροι θα συνεχίσουν να αναζητούν χαρισματικούς ηγέτες για να τους διορίσουν στο Δημόσιο ή να τους διαγράψουν τα χρέη. Σε κάθε περίπτωση το υπερσυγκεντρωτικό μοντέλο διοίκησης χρεοκόπησε πλήρως και οριστικώς γιατί η διατήρησή του απαιτεί νέα δανεικά ή ενισχύσεις από το εξωτερικό. Επιβίωσε από το τέλος του εμφυλίου έως σήμερα με εμβάσματα από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και με δανεικά την εποχή του ευρώ. 

Τώρα όμως ήρθε η ώρα η Ελλάδα να αποφασίσει το αναπτυξιακό μοντέλο της επομένης μέρας συνυπολογίζοντας τη διεθνή εμπειρία και την ελληνική ιδιαιτερότητα. Κυρίως θα πρέπει να αποφασιστεί αν το κράτος θα συνεχίσει να πρωταγωνιστεί στην παραγωγική διαδικασία ελέγχοντας άμεσα ή έμμεσα πάνω από το 60% της παραγωγικής δραστηριότητας ή αν θα παραδώσει τα κλειδιά στους ιδιώτες. Μέχρι τώρα όλες ανεξαιρέτως οι κοινοβουλευτικές δυνάμεις επιθυμούν τη διατήρηση του πανίσχυρου κράτους ταυτίζοντας το δημόσιο τομέα με την κοινωνική πολιτική. Την ίδια ώρα στο παγκόσμιο χωριό, από την κουμμουνιστική Κίνα έως την Γερμανία των συνασπισμένων χριστιανοδημοκρατών και σοσιαλδημοκρατών, το Δημόσιο παραχωρεί παραγωγικές δραστηριότητες σε ιδιώτες. 

Γιατί αλλάζει διεθνώς το παραγωγικό μοντέλο και ο τρόπος διοίκησης του κράτους και των επιχειρήσεων; Υπάρχει κάποια διεθνής συνωμοσία; Λυπάμαι που θα δυσαρεστήσω για μια ακόμα φορά τους καχύποπτους αναγνώστες, αλλά κατά την ταπεινή μου άποψη δεν υπάρχει καμία διεθνής συνωμοσία και οι αλλαγές στον παγκόσμιο χάρτη της παραγωγικής δραστηριότητας οφείλονται κυρίως στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Η μείωση του κόστους των κεφαλαιουχικών αγαθών οδηγεί σε αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής και του διεθνούς εμπορίου. Ο νέος πλούτος δημιουργεί νέες ανάγκες στην παγκόσμια μεσαία τάξη που δεν περιορίζεται πλέον στα στενά γεωγραφικά όρια της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και της Αυστραλίας. Ο παγκόσμιος τριτογενής τομέας αναπτύσσεται πλέον με ρυθμούς που αναπτυσσόταν ο δευτερογενής κατά τη διάρκεια των βιομηχανικών επαναστάσεων. Η μετάβαση στη νέα εποχή δεν θα είναι εύκολη, ούτε χωρίς συγκρούσεις. Οπως δεν παρέδωσαν εύκολα τα κλειδιά της εξουσίας οι φεουδάρχες στους αστούς και οι γαιοκτήμονες στους έμπορους, έτσι και σήμερα οι χαρισματικοί πολιτικοί και οι χαρισματικοί επιχειρηματίες αρνούνται να παραδώσουν το χρεοκοπημένο κράτος και τις χρεοκοπημένες επιχειρήσεις σε όσους έχουν τη γνώση να διαχειριστούν το πλήθος των πληροφοριών που απαιτούνται για τη λήψη των αποφάσεων. Ομως το  υπερσυγκεντρωτικό μοντέλο των χαρισματικών ηγετών χρεοκόπησε πλήρως και οριστικώς και στη θέση του παγιώνεται διεθνώς ένα νέο αποκεντρωμένο αναπτυξιακό μοντέλο που βασίζεται στις αρχές του συνεργατισμού και της δημοκρατικής λήψης αποφάσεων.  

Θανάσης Λαγός

e-mail: lathanasis@yahoo.gr