Ο διαχωρισμός μεταξύ των «ηθικών και των ανήθικων» πάνω στον οποίο κτίστηκε μια ολόκληρη πολιτική προπαγάνδα είναι και αυθαίρετος και άδικος. Το ήθος δεν είναι ζήτημα γενετικού κώδικα ή πολιτικού κόμματος. Επιπρόσθετα, η εξουσία κάθε μορφής, από τη φύση της, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε ηθικές παρεκτροπές, ενώ παράλληλα αποτελεί εξαιρετικά εύκολο στόχο σε όποιον επιδιώκει να αντικαταστήσει τον πολιτικό λόγο με μια γενικόλογη ηθικολογία. Προβλήματα  πάντα υπήρχαν, υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν, γιατί τα ζητήματα αυτά είναι συνδεμένα με την ανθρώπινη φύση. Η αντιμετώπιση των θεμάτων ηθικής στην εξουσία και στην πολιτική δεν μπορούν έτσι να αντιμετωπίζονται με γενικόλογες καταγγελίες και με αυθαίρετα συμπεράσματα αλλά με τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων που θα θωρακίζουν τη διαφάνεια και θα βάζουν συγκεκριμένους όρους στο πολιτικό παιχνίδι.

 Η πολιτική πρέπει να κρίνεται από τα μέτρα που λαμβάνει και από τα αποτελέσματα που αυτά παράγουν. Διαφορετικά, ο ηθικοπλαστικός λόγος και η διαφήμιση του άμεμπτου ήθους που κάποιοι διαθέτουν - προφανώς ως θείο δώρο - σύντομα μετατρέπονται σε φαρσοκωμωδίες, όπως αυτές που ζήσαμε στο παρελθόν με τους «βασικούς μέτοχους». Το χειρότερο όλων είναι ότι η ατμόσφαιρα που δημιουργείται απαξιώνει γενικότερα το πολιτικό σύστημα και τον πολιτικό κόσμο, και αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα. Η δημοκρατία, παρά τα προβλήματα της, μέχρι σήμερα είναι το καλύτερο σύστημα διακυβέρνησης. Συστατικό της στοιχείο είναι τα κόμματα και οι πολιτικοί. Όσο αυτά συκοφαντούνται και διαβάλλονται από ανούσια ηθικοπλαστικά κηρύγματα, τόσο αυξάνει ο κίνδυνος για την αντικατάστασή της από «σωτήρες» και «ψευτοπροφήτες».

Ευθύνη του πολιτικού κόσμου είναι, έτσι, να τελειώνει με τα «λαμόγια» κάθε μορφής και κόμματος. Για να συμβεί όμως αυτό θα πρέπει να υπάρξει μια σοβαρή και ειλικρινής αντιμετώπιση του ζητήματος. Αρκετά με τους αφορισμούς, τις γενικεύσεις, τις κινήσεις εντυπωσιασμού και μικροπολιτικής προσέγγισης. Πρέπει να τεθούν κανόνες στο παιχνίδι, και αυτό δεν είναι προνόμιο ούτε ενός προσώπου, ούτε ενός κόμματος. Χρειάζεται διακομματική συναίνεση και συμφωνία που θα περιλαμβάνει τους πάντες και τα πάντα. Τα ζητήματα ηθικής στην πολιτική δεν είναι θέματα απλά, και δεν επιλύονται μόνο με νόμους και διατάγματα αλλά μέσα σ ένα γενικότερο πλαίσιο γραπτών και άγραφων κανόνων. Δεν αφορούν μόνο την κορυφή της κάθε εξουσίας αλλά διαχέονται σε ένα πλήθος παραγόντων και προσώπων σε πολλά επίπεδα εξουσίας. Είναι, έτσι, καιρός να φύγουμε από τις γενικεύσεις περί «αδιάφθορων και διαφθαρμένων», γιατί πολύ απλά αυτά δεν υπάρχουν. Κατασκευάστηκαν και διογκώθηκαν στα πλαίσια του λαϊκισμού και της μικροπολιτικής προσέγγισης και, όπως έχει πολλές φορές αποδειχθεί στο παρελθόν, στο τέλος πνίγουν τους εμπνευστές τους.

Το ζήτημα δεν είναι, λοιπόν, η ικανοποίηση των πολιτών που αναζητούν τους «προδότες» του ονείρου τους, αλλά η ανάδειξη λύσεων που θα δίνουν δικαίωμα στο όνειρο. Η οικονομία είναι σε μεγάλο βαθμό ζήτημα ψυχολογίας. Μια κοινωνία που δεν πιστεύει στις δυνατότητές της, που δεν έχει  στόχο και  όραμα για το αύριο, που νοιώθει ότι την κοροϊδεύουν βυθίζεται στη μιζέρια. Η απαισιοδοξία και η μιζέρια  δεν παράγουν ανάπτυξη, αλλά φοβικούς εργαζόμενους και επιχειρηματίες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα σήμερα στην Ελλάδα είναι η απαισιοδοξία και η ανασφάλεια των πολιτών. Τα ποσοστά που καταγράφονται στις δημοσκοπήσεις είναι τρομακτικά. Το κλίμα αυτό επιβάλλεται να «σπάσει»  το συντομότερο δυνατό, και αυτό δεν μπορεί να γίνει, αν δεν αρχίσουν να λένε όλοι τα πράγματα με το όνομα τους, θέτοντας ταυτόχρονα συγκεκριμένους και ρεαλιστικούς στόχους.

Το ρεαλιστικό σχέδιο και το όραμα, δυστυχώς, απουσιάζει από την πολιτική ζωή του τόπου. Ακολουθούν έτσι οι περισσότεροι τον εύκολο δρόμο της επικοινωνιακής διαχείρισης της μιζέριας, που ουσιαστικά ανατροφοδοτεί την απαισιοδοξία. Όταν έχεις μια λύση στο τσεπάκι για κάθε αναξιοπαθούντα, γνωρίζοντας ότι πρόκειται για επιταγή χωρίς αντίκρισμα… τότε κάνεις κακό στην κοινωνία. Δεν είσαι χρήσιμος, αλλά τραγικά ιδιοτελής που απλώς παίζεις με την ανάγκη του άλλου να ακούσει κάτι καλό. Τελικά ποιοι είναι μεγαλύτεροι απατεώνες στην πολιτική; Αυτοί που παίρνουν μίζες για να καλύψουν τη ματαιοδοξία τους και να μην πιαστούν- κατά ομολογία τους- «μ.....» ή αυτοί που συνειδητά μοιράζουν ακάλυπτες επιταγές υποσχέσεων; Το μεγαλύτερο πρόβλημα ηθικής μήπως τελικά είναι ο λαϊκισμός;

Υ.Γ. Η πορεία της επιχείρησης «Καρέλια Α.Ε.» δείχνει ότι εκτός από τη μιζέρια υπάρχει και ο άλλος δρόμος της αισιοδοξίας. Η συγκεκριμένη επιχείρηση με την επιλογή της εξωστρέφειας δείχνει τον δρόμο για το συνολικό μοντέλο επιχειρηματικότητας που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα. Το κλειδί είναι η εξωστρέφεια. Η Ελλάδα είναι μια μικρή οικονομικά αγορά και για να επιβιώσουν μεγάλες επιχειρήσεις πρέπει να έχουν στραμμένο το βλέμμα τους στον κόσμο. Η κατανόηση της πραγματικότητας και η επιστροφή της ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο είναι τα μόνα που μπορούν να κλείσουν το δρόμο στις δυνάμεις του απομονωτισμού και της περιθωριοποίησης. Η προστασία των εργαζομένων και η υπεράσπιση των συμφερόντων τους δεν γίνεται, τέλος, από ανέξοδες φωνές πώλησης αγωνιστικότητας και ενδιαφέροντος, αλλά μέσα από συγκροτημένες σχέσεις εκτίμησης και εμπιστοσύνης που συμβάλουν στην ανάπτυξη της επιχείρησης  προς όφελος όλων των πλευρών.

panagopg@gmail.com