Η ελαιοκαλλιέργεια έχει μπει σε μια νέα περίοδο. Είναι φανερό ότι μπαίνουμε σε μια φάση που η κλιματική αλλαγή επηρεάζει δραματικά την παραγωγή και βέβαια την τιμή του ελαιολάδου. Η εκρηκτική άνοδος της τιμής φέτος προφανώς και δεν θα συνεχιστεί, θα υπάρξει «διόρθωση» προς τα κάτω, αλλά η τιμή θα κρατηθεί σε ικανοποιητικά επίπεδα. Το ζήτημα όμως είναι ότι οι νέες κλιματικές συνθήκες θα επηρεάσουν και τον όγκο της παραγωγής. Έτσι το αν θα υπάρξει τελικά όφελος για τους καλλιεργητές θα εξαρτηθεί από το αν μειωθεί και πόσο η παραγωγή.
Η μείωση της παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου και η αύξηση της τιμής δημιουργούν νέα δεδομένα σε επίπεδο εμπορίου. Το ελαιόλαδο μετατρέπεται σε είδος «πολυτελείας», κάτι που θα οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης. Το γεγονός αυτό θέτει νέα ζητήματα στον κύκλο του προϊόντος. Απαιτείται βελτίωση της ποιότητας σε επίπεδο καλλιέργειας και αλλαγή του τρόπου προώθησης του προϊόντος στον καταναλωτή.
Οι αγορές στις οποίες απευθύνεται ένα ακριβό προϊόν είναι συγκεκριμένες και αυτό ανατρέπει σχεδιασμούς και ανοίγματα. Αντιλαμβάνεται εύκολα ο καθένας το βαθμό εξάρτησης από μια τέτοια εξέλιξη και πόσο εύθραυστες θα είναι οι νέες ισορροπίες. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες το να συνεχίζουν οι Μεσσήνιοι να πωλούν ελαιόλαδο χύμα με βυτίο και τενεκέ είναι αυτοκτονικό. Για να μπορέσουν όμως επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί να μπουν στη νέα αγορά, χρειάζονται χρηματοδοτική στήριξη από το τραπεζικό σύστημα και νομοθετικό πλαίσιο που να φρενάρει τους αεριτζήδες του χύμα και του μαύρου χρήματος.
Οι πιθανότητες όμως να υπάρξουν παρεμβάσεις σε μια τέτοια κατεύθυνση είναι ελάχιστες. Το πολιτικό προσωπικό της χώρας δεν θέλει να συγκρουστεί με ένα μεταπρατικό οικονομικό σύστημα, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση επιχειρεί με ένα τηλέφωνο και ένα βυτίο στην καρότσα αγροτικού. Η αλλαγή του τρόπου εμπορίας του ελαιολάδου, με την τυποποίησή του και την απόκτηση διακριτής ταυτότητας στη διεθνή αλλά και την εσωτερική αγορά, είναι η βασική προτεραιότητα που επιβάλλουν τα νέα δεδομένα. Όσο αυτό καθυστερεί, τόσο θα αυξάνεται η εξάρτηση της τοπικής οικονομίας και θα μεγαλώνει ο κίνδυνος αβεβαιότητας.
Στο επίπεδο της παραγωγής υπάρχουν δύο ζητήματα. Το ένα έχει να κάνει με τη βελτίωση της ποιότητας του παραγόμενου προϊόντος και το άλλο με τη διατήρηση και αύξηση της παραγωγής του. Η βελτίωση της ποιότητας περνά μέσα από την αποτελεσματική αντιμετώπιση ασθενειών με τη χρήση όσο το δυνατόν λιγότερων φυτοφαρμάκων. Υπάρχει κίνδυνος η έλλειψη εργατικών χεριών να οδηγήσει σε «εύκολες» καλλιεργητικές λύσεις με θύμα την ποιότητα. Χρειάζεται να αντιληφθούν όλοι ότι ένα ακριβό προϊόν θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα ποιοτικό, διαφορετικά κινδυνεύει να βγει εντελώς από την αγορά.
Το μεγάλο ζήτημα της διατήρησης και αύξησης της ποσότητας περνά μέσα από τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Οι ξερικοί ελαιώνες της περιοχής για να διατηρηθούν θα πρέπει να αρδευτούν. Για να συμβεί αυτό, χρειάζεται αξιοποίηση των νερών με τη δημιουργία μικρών ή μεγάλων αρδευτικών έργων. Η Μεσσηνία έχει υδάτινους πόρους και ανάγλυφο που βοηθά στη συγκέντρωση νερού, τα οποία χρειάζεται να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο μέσα από μια συνολική μελέτη, που θα αξιοποιεί και την τελευταία σταγόνα νερού.
Όλα αυτά φαντάζουν αν όχι γραφικά τουλάχιστον ουτοπικά. Η πραγματικότητα είναι τόσο αδυσώπητη που δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας. Όταν εδώ και τουλάχιστον 10 χρόνια δεν μπορούν να ολοκληρώσουν τα δίκτυα του Φιλιατρινού φράγματος, δεν μπορείς να περιμένεις να φτιάξουν ταμιευτήρες και να ποτίσουν ελαιώνες μέσα στα επόμενα χρόνια. Όταν χρηματοδοτούνται στα… τυφλά έργα εκατομμυρίων για να οδηγούνται τα νερά από τον Ταΰγετο γρηγορότερα στη θάλασσα, είναι αστείο να μιλάς για σχεδιασμό αξιοποίησης των υδάτινων πόρων της περιοχής.
Τα διάφορα «συστήματα» έχουν ως προτεραιότητα τα έσοδα της… εργολαβίας και την απορρόφηση πόρων με το βλέμμα στο σήμερα και όχι στο αύριο. Αυτό είναι τελικά και το μεγάλο ζήτημα. Ένα πολιτικό προσωπικό που δεν βλέπει πέρα από την εκλογή του και ντιλάρει για να την εξασφαλίσει. Είναι καιρός οι πολίτες να σταματήσουν να ικανοποιούνται με τις χαιρετούρες στα πανηγύρια. Χρειάζονται έργα που αυξάνουν το εισόδημα και πολιτικές που καθιστούν ανθεκτική μια περιοχή, και αυτό δεν μπορεί να γίνει από πολιτικό προσωπικό που νοιάζεται μόνο για τα κάθε είδους πανηγύρια.
panagopg@gmail.com
