Η εξέγερση των νέων στο Πολυτεχνείο το 1973 συνέβαλε στην πτώση της χούντας και έβγαλε στο προσκήνιο μια νέα γενιά που άλλαξε την Ελλάδα. Η «γενιά του Πολυτεχνείου» οικοδόμησε το σύγχρονο μεταπολιτευτικό ελληνικό κράτος, το οποίο σε επίπεδο σταθερότητας και βιοτικού επιπέδου για τους πολίτες είναι ό,τι καλύτερο υπήρξε από την ανεξαρτησία της χώρας. Στο πολιτικό προσκήνιο αναδείχθηκαν νέα πρόσωπα αλλά και αντιλήψεις. Η Κεντροαριστερά κυριάρχησε ιδεολογικά και πολιτικά και κυβέρνησε για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Οι ιδέες της γενιάς του Πολυτεχνείου αποτέλεσαν, και σε μεγάλο βαθμό εξακολουθούν να αποτελούν, το κυρίαρχο πολιτικό αφήγημα. Η θωράκιση της δημοκρατίας, η οποία άντεξε στην πίεση κατά τη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Η δημιουργία κουλτούρας διαλόγου και σεβασμού στις μειοψηφίες, τις μειονότητες και τη διαφορετικότητα. Το άνοιγμα της πρόσβασης σε κοινωνικά αγαθά, όπως η υγεία και η εκπαίδευση. Και βέβαια η αμετάκλητη ένταξη της χώρας στον σκληρό πυρήνα της Ε.Ε., είναι τα βασικά κεκτημένα της μεταπολιτευτικής περιόδου, που σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στη γενιά του Πολυτεχνείου.
Την περίοδο αυτή προφανώς και δεν έγιναν όλα σωστά. Το αντίθετο, υπήρξαν σημαντικά λάθη και παραλείψεις, που οδήγησαν στη χρεοκοπία του 2010. Ακόμα όμως και αυτό δεν οδήγησε στην απόλυτη κατάρρευση, αντίθετα οι θεσμοί και η οικονομία άντεξαν και σιγά-σιγά επανέρχονται η χώρα και η κοινωνία σε πορεία ευρωπαϊκής κανονικότητας. Η γενιά του Πολυτεχνείου έδειξε μια αξιοσημείωτη προσαρμογή στα διεθνή πολιτικά και οικονομικά δεδομένα. Από τον έντονο αντιδυτικισμό των πρώτων χρόνων έφτασε στην υπεράσπιση της Ε.Ε. και του δυτικού κεκτημένου. Η κατάρρευση του «κομμουνιστικού παραδείσου» το 1989 διέλυσε και τις τελευταίες αυταπάτες και επιτάχυνε την προσαρμογή πολιτικών και προταγμάτων.
Η γενιά του Πολυτεχνείου κινητοποιήθηκε από την ανάγκη να δημιουργήσει ένα καλύτερο μέλλον. Διεκδίκησε καλύτερες δουλειές και συνθήκες εργασίας, επέβαλε αναδιανομή πόρων και δημιούργησε νέα επιχειρηματικά τζάκια. Κινητοποιήθηκε δηλαδή από ένα όραμα συλλογικό και ατομικό. Πρόκειται για μια γενιά που πέτυχε να ζήσει καλύτερα από την προηγούμενη. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι αυτό έγινε σε βάρος των παιδιών της -τα οποία όμως τα έχει εξοπλίσει με υψηλές γνώσεις και δεξιότητες, που τους ανοίγουν πόρτες σε όλο τον κόσμο- αλλά ο βασικός αντίλογος είναι ότι η κάθε γενιά οφείλει να διαμορφώσει το δικό της μέλλον. Όπως η γενιά του Πολυτεχνείου δεν ζήτησε τα ρέστα για την κατάστασή της από την προηγούμενη, έτσι και οι επόμενες οφείλουν να πάρουν το μέλλον στα χέρια τους. Να διαμορφώσουν ένα νέο περιβάλλον ανάπτυξης και δημιουργίας και αυτό δεν μπορεί να συμβεί με κακέκτυπες αντιγραφές και κλαψουρίσματα για αυτό που δεν έκαναν οι προηγούμενοι.
Η γενιά του Πολυτεχνείου αποτέλεσε την αρχή ενός νέου πολιτικού κύκλου, ο οποίος έκλεισε οικονομικά με τη χρεοκοπία το 2010 και πολιτικά με την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ το 2019. Είμαστε πλέον σε μια εντελώς νέα φάση, οι αντιλήψεις της γενιάς του Πολυτεχνείου υπάρχουν ακόμα στο πολιτικό πεδίο αλλά δεν είναι κυρίαρχες. Η διάψευση πολιτικών προσδοκιών, η κυριαρχία του ατομικού έναντι του συλλογικού, ο φόβος για το ξένο και το διαφορετικό και η ανασφάλεια στην καθημερινότητα έχουν δημιουργήσει ένα εντελώς νέο πολιτικό περιβάλλον.
Οι αναλύσεις των δεδομένων με τα εργαλεία του παρελθόντος χαρακτηρίζονται πλέον «σάλτσες πουμαρό» ακόμα και από τους νεόκοπους αριστερούς, ενώ ο ρατσιστικός λόγος και η ξενοφοβία αποτελούν μια νέα πραγματικότητα. Η αποχή από τα πολιτικά δρώμενα, ακόμα και από τις εκλογές, δείχνει απογοήτευση και έλλειψη ελπίδας για την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος, ατομικού και συλλογικού, μέσα από την πολιτική δράση.
Η χώρα βρίσκεται στην αρχή μιας νέας πολιτικής περιόδου. Είναι φανερό ότι οι πολίτες μετά το σοκ της χρεοκοπίας και όσα ακολούθησαν, αρκούνται στο λίγο αρκεί να νιώθουν ασφαλείς. Δεν υπάρχει χώρος για ανατροπές και ανακατατάξεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι ζητούν αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, αρκεί να μην τους αφορούν. Βρισκόμαστε σε ένα μεταβατικό στάδιο που δεν έχει ακόμα συγκροτηθεί πλειοψηφία για αλλαγές προς κάποια κατεύθυνση.
Οι πάντες είναι σε στάση αναμονής θεωρώντας ότι αν παραμείνουν ακούνητοι το καράβι δεν θα βουλιάξει. Αυτό προφανώς και δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ. Είναι θέμα χρόνου τα νέα οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα να φέρουν πολιτική δράση και ρήξη με την πολιτική των μικρών προσδοκιών. Η γενιά του Πολυτεχνείου δεν φοβήθηκε, πίστεψε ότι μπορεί να ανατρέψει κατεστημένα, γι’ αυτό και πέτυχε ένα αξιοζήλευτο επίπεδο ζωής και δημιουργίας. Το ίδιο είναι βέβαιο ότι θα συμβεί και στο μέλλον. Ο νέος κύκλος προφανώς και δεν θα είναι ίδιος με τον παλιό, αλλά είναι βέβαιο ότι θα εμπεριέχει πολλά στοιχεία του.
panagopg@gmail.com
