Η οικονομία της Μεσσηνίας παραμένει απολύτως εξαρτημένη από τον αγροτικό τομέα και ειδικότερα το ελαιόλαδο. Ο τουρισμός βρίσκεται σε εμβρυακή μορφή, ενώ όλα τα άλλα επαγγέλματα εξαρτώνται από το εισόδημα που προκύπτει από το ελαιόλαδο. Την πραγματικότητα αυτή φαίνεται πως ξεχνούν όσοι ξεπερνούν με ευκολία τα στοιχεία που δείχνουν την εγκατάλειψη της υπαίθρου. Δεν αδειάζει απλώς η ύπαιθρος της Μεσσηνίας από ανθρώπους, μειώνεται ταυτόχρονα και η τοπική οικονομική δραστηριότητα.
Η ελαιοπαραγωγή στο μεγαλύτερο μέρος της γίνεται πλέον από απόσταση από ιδιοκτήτες - κληρονόμους που βρίσκονται μακριά από την περιοχή, κυρίως στην Αθήνα, και από εποχικούς εργάτες. Το εισόδημα που παράγεται με αυτόν τον τρόπο δεν διοχετεύεται και δεν λειτουργεί πολλαπλασιαστικά στην τοπική οικονομία, δεν ζουν και δεν δραστηριοποιούνται εδώ ούτε οι ιδιοκτήτες ούτε οι εργάτες. Έρχονται, παίρνουν ό,τι παίρνουν και το επενδύουν σε άλλους τόπους. Να σημειωθεί ότι η συντριπτική πλειονότητα των νέων ιδιοκτητών γνωρίζει ελάχιστους ανθρώπους ακόμα και «στο χωριό τους», η σύνδεσή τους με την περιοχή είναι χαλαρή και… απόμακρη από κάθε άποψη.
Αν δεν αλλάξει κάτι τα επόμενα χρόνια, η Μεσσηνία θα είναι τόπος διερχόμενων επισκεπτών. Έναν μήνα το χειμώνα για τις ελιές και έναν το καλοκαίρι για διακοπές. Μπορεί να σταθεί η τοπική οικονομία με βάση αυτό το μοντέλο; Προφανώς και μπορεί, αλλά σε άλλο επίπεδο και με άλλα οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Κάποιοι θα αμείβονται για να φυλάνε τα άδεια χωριά, ώστε να μην λεηλατούνται από τους γνωστούς-αγνώστους και κάποιοι άλλοι θα προσφέρουν υπηρεσίες στους εποχικούς επισκέπτες. Τα νέα επαγγέλματα μαζί με όσους ασχολούνται με τον τουρισμό, θα αποτελούν τους βασικούς πυλώνες της νέας τοπικής οικονομικής πραγματικότητας. Μιλάμε δηλαδή για εντελώς διαφορετικά οικονομικά δεδομένα και άλλα δημογραφικά χαρακτηριστικά.
Μπορεί να υπάρξει αναστροφή της συγκεκριμένης πορείας και μέσα από ποιες πρωτοβουλίες και δράσεις; Δύσκολη η όποια απάντηση. Για να ανατραπεί η πορεία των πραγμάτων θα πρέπει να συντελεστούν τεράστιες αλλαγές στο σύνολο της χώρας αλλά και της Ε.Ε. Με βάση τα σημερινά δεδομένα, τα χωριά της Μεσσηνίας δεν πρόκειται να κατοικηθούν από Έλληνες που θα θελήσουν να ακολουθήσουν τη δραστηριότητα των γονιών τους. Τα χωριά δεν κατοικήθηκαν την περίοδο της κρίσης και της υψηλής ανεργίας στη χώρα -παρά τις περί του αντιθέτου τότε προβλέψεις. Έχει γίνει πλέον κατανοητό ότι δεν πρόκειται να κατοικηθούν όσο οι νέοι βρίσκουν διέξοδο σε άλλες χώρες με καλύτερες αμοιβές και κυρίως καλύτερες συνθήκες διαμονής και εργασίας. Επιπρόσθετα, η ενασχόληση με τον πρωτογενή τομέα δεν ήταν και ούτε πρόκειται να γίνει τώρα δελεαστικός χώρος απασχόλησης. Υπάρχει δηλαδή ένα σύνθετο οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο, που διαμορφώνει μια δύσκολη για την περιοχή πραγματικότητα. Τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα και ως εκ τούτου δεν υπάρχουν και συνταγές, που να οδηγούν στην αλλαγή της πορείας των πραγμάτων.
Το σίγουρο είναι ότι χρειάζεται προσγείωση σε αυτό που συμβαίνει. Να κατανοηθεί δηλαδή από το πολιτικό προσωπικό και τους πολίτες πώς ακριβώς έχουν τα πράγματα, για να αναζητηθούν λύσεις που θα ενισχύουν την τοπική οικονομία. Η περιοχή αλλάζει και τα επόμενα χρόνια θα αλλάξει ακόμα περισσότερο. Αυτά που όλοι μας γνωρίζαμε, έχουν ήδη μεταβληθεί. Η ύπαιθρος αν δεν κατοικηθεί -άραγε από ποιους και μέσα από ποια διαδικασία;- θα ερημώσει εντελώς. Η ελαιοκαλλιέργεια, όταν σταματήσει να είναι κερδοφόρα και αποδοτική για τους μικροϊδιοκτήτες - κληρονόμους είτε θα πωληθεί είτε θα εγκαταλειφθεί. Θα έχουμε έτσι μεγάλες ιδιοκτησίες, στις οποίες θα απασχολούνται εκατοντάδες μετανάστες εργάτες γης ή ένα παρθένο δάσος με ελαιόδεντρα.
Η Μεσσηνία είναι σε φάση μετάβασης και το μέλλον διαμορφώνεται ανεξάρτητα από το τι θέλουμε ή προτιμούμε. Η πορεία που έχουν πάρει τα πράγματα οδηγεί σε μια εντελώς νέα οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα. Δεν γνωρίζουμε αν η κατάσταση στο μέλλον θα είναι καλύτερη ή χειρότερη, αλλά είναι βέβαιο ότι δεν θα μοιάζει σε τίποτα με αυτή που βιώνουμε μέχρι σήμερα. Όσοι ζουν με τις καλοκαιρινές εικόνες των χωριών και τις συναθροίσεις σε πανηγύρια και γιορτές, ζουν την εικονική πραγματικότητα της Μεσσηνίας. Η εξέλιξη των πραγμάτων δείχνει ότι πολύ σύντομα δεν θα υπάρχουν ούτε πανηγύρια.
panagopg@gmail.com
