Σε κάθε περίπτωση -και επειδή η προπαγάνδα των θεωρητικών της δανειακής ευημερίας έχει ξεπεράσει κάθε όριο- οφείλουμε να υπενθυμίσουμε για πολλοστή φορά ότι η τρόικα και οι Γερμανοί δεν ήρθαν μόνοι τους στην Ελλάδα. Τους φώναξε η κυβέρνηση επειδή δεν έβρισκε νέα δανεικά στις χρηματαγορές. Βεβαίως από εκεί και πέρα τόσο οι Γερμανοί όσο και η τρόικα έγιναν αναπόσπαστο μέρος του προβλήματος, καθώς έδωσαν τελικά νέα δάνεια και πίστωση χρόνου στους ανίκανους πολιτικούς που χρεοκόπησαν την Ελλάδα. Ακόμα όμως κι αν δεν έδιναν πίστωση χρόνου και νέα δάνεια στους ανίκανους Ελληνες πολιτικούς, πάλι όλοι θα κατηγορούσαν τους Γερμανούς και την τρόικα, ως υπεύθυνους για την… ανεξέλεγκτη τότε χρεοκοπία. Αν δεν έδιναν νέα δανεικά, όλοι θα κατηγορούσαν τους "τσιγκούνηδες" Γερμανούς που άφησαν την Ελλάδα να χρεοκοπήσει. Τώρα κατηγορούν τους "σαδιστές" Γερμανούς επειδή έδωσαν νέα δάνεια στην Ελλάδα και την ανάγκασαν να υπογράψει τα μνημόνια της δανειακής σύμβασης ώστε να αποφύγει την ανεξέλεγκτη χρεοκοπία.
Εννοείται φυσικά ότι δεν κατηγορεί μόνο η Ελλάδα τη Γερμανία ως υπεύθυνη για την κρίση. Ολόκληρος ο Ευρωπαϊκός Νότος κατηγορεί τη Γερμανία και τον Ευρωπαϊκό Βορρά ως υπεύθυνους για την αναποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης χρέους. Στην πραγματικότητα ο Ευρωπαϊκός Νότος θέλει να μοιραστεί τα χρέη του με τους φορολογούμενους του Ευρωπαϊκού Βορρά. Στην πραγματικότητα ο Ευρωπαϊκός Νότος γνωρίζει ότι δεν μπορεί να πληρώσει τα χρέη του και εκβιάζει τους Γερμανούς με ιστορικές μνήμες, προκειμένου να αναλάβει ο Βορράς μέρος των οφειλών του Νότου.
Τελικώς η Γερμανία είναι το θύμα αυτής της κρίσης χρέους; Οχι φυσικά. Η Γερμανία έχει τεράστιες ευθύνες, αλλά κυρίως έχει τεράστιο… κρυφό χρέος. Μέχρι τώρα οι γερμανικές τράπεζες με δημιουργική λογιστική κρύβουν τις ζημιές που έχουν υποστεί από την αρχή της κρίσης, εξαιτίας της έκθεσής τους τόσο στα αμερικανικά τοξικά ομόλογα όσο και στα "υγιή ομόλογα" του Ελληνικού Δημοσίου. Ουσιαστικά οι γερμανικές τράπεζες, όπως και οι Ελληνες, επιθυμούν να μεταθέσουν τις ζημιές στις… επόμενες γενιές. Γι' αυτό πετάνε την μπάλα στην κερκίδα, προσδοκώντας ένα θαύμα στις καθυστερήσεις του αγώνα.
Πριν ξεσπάσει η κυπριακή κρίση, οι περισσότεροι πίστευαν ότι οι ουσιαστικές αποφάσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους θα ληφθούν στις καθυστερήσεις του αγώνα μετά τις γερμανικές εκλογές. Σε αυτό το σενάριο είχαν βασιστεί και οι ελπίδες της ελληνικής κυβέρνησης, που προσδοκά να δοθεί λύση στο ελληνικό πρόβλημα μέσα από μια συνολική λύση για τα χρέη του Ευρωπαϊκού Νότου. Για μια ακόμα φορά όμως αποδεικνύεται ότι δεν αρκούν οι επιθυμίες - και ότι τελικώς οι μεγάλες αποφάσεις λαμβάνονται όταν τα συγκρουόμενα συμφέροντα δεν μπορούν πλέον να αμβλυνθούν με μεθόδους δημιουργικής διπλωματίας ή δημιουργικής λογιστικής.
Ετσι λοιπόν και η κυπριακή κρίση έφερε την ώρα των μεγάλων αποφάσεων πιο κοντά στο παρόν. Για πρώτη φορά από τότε που ξέσπασε η κρίση το 2008, η Ευρώπη αισθάνεται ότι πλησιάζει η ώρα των ουσιαστικών αποφάσεων και ότι τελικώς υπάρχει μεγάλη πιθανότητα όλα να κριθούν πριν από τις γερμανικές εκλογές. Σύντομα λοιπόν -ή το αργότερο μετά τις γερμανικές εκλογές- η Ευρώπη θα πρέπει να αποφασίσει ποιος θα πληρώσει τις ζημιές της τραπεζικής φούσκας που έσκασε το 2008. Η Ευρώπη θα πρέπει να αποφασίσει ποιος θα πληρώσει τα δάνεια που χορήγησαν οι τράπεζες σε ανυπόληπτους πελάτες. Θα πρέπει να αποφασίσει αν οι ζημιές θα πληρωθούν από όλους τους φορολογούμενους ή από τους μετόχους και τους μεγαλοκαταθέτες των τραπεζών.
Η απόφαση αυτή κάθε άλλο παρά εύκολη είναι: Η πληρωμή των ζημιών από τους φορολογούμενους είναι κοινωνικά άδικη, ενώ αν αναλάβουν τα χρέη οι μεγαλοκαταθέτες υπάρχει κίνδυνος να βαθύνει η ύφεση - καθώς πολλές επιχειρήσεις, οι οποίες διατηρούν μεγάλους τραπεζικούς λογαριασμούς για τη λειτουργία τους, θα χρεοκοπήσουν.
Ετσι κι αλλιώς δεν υπάρχουν εύκολες αποφάσεις σε καιρούς οικονομικής ύφεσης. Εννοείται βεβαίως ότι η απόφαση για το ποιος θα πληρώσει τα χρέη θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο την... εξαέρωση της τραπεζικής φούσκας, αλλά και το αναπτυξιακό μοντέλο της επόμενης μέρας. Και μια απόφαση που θα επιβραβεύει όσους συντέλεσαν στη δημιουργία της φούσκας, αφενός θα είναι κοινωνικά άδικη και αφετέρου θα οδηγήσει την Ευρώπη σε μακροχρόνια ύφεση και φτώχια.
Μόνο οι Ελληνες θεωρητικοί της δανειακής ευημερίας πιστεύουν πως όλα θα γίνουν ευκολότερα αν... μεταθέσουμε τα χρέη στις επόμενες γενιές. Γι' αυτό αρθρογραφούν με πάθος ζητώντας… ευρωπαϊκά ομόλογα και πληθωριστικό χρήμα. Ουσιαστικά ζητούν νέα δανεικά, για να συνεχιστεί το πάρτι που έχουν στήσει σε βάρος των επόμενων γενιών.
Ειλικρινώς δεν ξέρω αν τελικώς θα αποπληρώσει τα χρέη της η γενιά που αποχωρεί. Είμαι όμως απολύτως σίγουρος ότι η Ευρώπη θα βγει φτωχότερη από την κρίση. Οταν θα ξεφουσκώσει τελείως η τραπεζική φούσκα, όλοι θα είμαστε πολύ φτωχότεροι και σε καμία περίπτωση δεν θα έχουμε τα εισοδήματα που είχαμε όταν ξέσπασε η κρίση το 2008. Το πολύ πολύ, αν δεν έχουν πάει όλα στραβά και εφόσον έχουν γίνει όλες οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, από εκείνο το χρονικό σημείο θα ξεκινήσει η φάση ανόδου του νέου οικονομικού κύκλου. Αν όλα πάνε κατά διαόλου, η Ευρώπη θα γίνει τον 21ο αιώνα ο φτωχός συγγενής των νέων ανερχόμενων δυνάμεων, της Κίνας, της Ινδίας και της Βραζιλίας. Ολα τα υπόλοιπα είναι θεωρητικές προσεγγίσεις που αποσκοπούν στη μεταβίβαση του χρέους στις επόμενες γενιές.
