Κυριακή, 17 Αυγούστου 2025 12:32

Οι δρόμοι της μεγάλης φυγής από τη Μεσσηνία

Γράφτηκε από τον

Οι δρόμοι της μεγάλης φυγής από τη Μεσσηνία

Το λιμάνι της Καλαμάτας λειτούργησε για πολλά χρόνια ως κόμβος εξαγωγής των αγροτικών προϊόντων της Νότιας Πελοποννήσου και, ταυτόχρονα, λόγω έλλειψης δρόμων και σιδηροδρόμου, ως συγκοινωνιακός κόμβος μεταξύ της πρωτεύουσας του νομού και των παραθαλάσσιων οικισμών της Μεσσηνίας και της υπόλοιπης Ελλάδας.

Με τη δημιουργία των πρώτων δρόμων και του σιδηροδρόμου, η ροή των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα προς το λιμάνι της Καλαμάτας αυξήθηκε, αλλά σταδιακά άρχισε να αναπτύσσεται το εμπόριο με την ακμάζουσα Αθήνα. Σταδιακά, και καθώς η Ελλάδα εκβιομηχανιζόταν, η μείωση της συμβολής του πρωτογενούς τομέα στην εθνική οικονομία αφενός οδήγησε πολλούς Μεσσήνιους να μεταναστεύσουν προς τα βιομηχανικά κέντρα και αφετέρου συρρίκνωσε τις δυνατότητες του λιμανιού της Καλαμάτας. Στη συνέχεια, η Κατοχή και ο Εμφύλιος που ακολούθησε ουσιαστικά έδωσαν τη χαριστική βολή όχι μόνο στο παραγωγικό μοντέλο των περασμένων αιώνων, αλλά και στη δικτύωση των κοινοτήτων της Μεσσηνίας με την πρωτεύουσα του νομού και την υπόλοιπη Ελλάδα.

 Ήταν τότε που μεσουράνησε το αίτημα των κοινοταρχών για οδική σύνδεση του χωριού τους με την Καλαμάτα. Η άσφαλτος και η σύνδεση με τη… δημοσιά θα επέτρεπαν τη συγκοινωνιακή σύνδεση του χωριού με τις αγορές της Πύλου, της Μεσσήνης, της Κυπαρισσίας, των Γαργαλιάνων, των Φιλιατρών και της Καλαμάτας. Ούτε που περνούσε από το μυαλό των κοινοταρχών εκείνης της εποχής ότι αρχικώς οι δρόμοι απλώς θα διευκόλυναν τη φυγή των κατοίκων και τελικώς θα οδηγούσαν στην ερήμωση των χωριών.

Προφανέστατα, κανένας δεν είχε συνειδητοποιήσει τότε τις επιπτώσεις της κατάρρευσης του παραγωγικού μοντέλου που είχε ριζώσει στη Μεσσηνία από την εποχή του Νέστορα. Κανένας δεν φανταζόταν επίσης ότι, μέσα σε εβδομήντα χρόνια, δεν θα υπάρχει αυτοπαραγωγή και αυτοκατανάλωση στα χωριά και ότι οι αγρότες θα πηγαίνουν με το αυτοκίνητό τους στο σούπερ μάρκετ για να αγοράσουν αυγά και τυρί. Έτσι κι αλλιώς, οι πρώτοι μετανάστες, όταν επέστρεφαν στο χωριό της παιδικής τους ηλικίας, μιλούσαν πάντα για τον «παράδεισο στον οποίο ζουν οι ντόπιοι» και, για αυτό, όλοι στη Μεσσηνία πίστευαν ότι δεν θα αργήσει η μέρα που όλος ο υπόλοιπος κόσμος θα ανακαλύψει τον «ευλογημένο τόπο» των πολιτικών και όλοι θα ζήσουν τότε με χρυσά κουτάλια.

 Εν τω μεταξύ, και ενώ φούσκωναν οι ψευδαισθήσεις, η μονοκαλλιέργεια της ελιάς εκτόπιζε τις άλλες καλλιέργειες και έτσι, σταδιακά, έκλεισαν και πολλές από τις μονάδες που συσκεύαζαν αγροτικά προϊόντα. Το ελαιόλαδο εξαγόταν κυρίως στην Ιταλία με βυτία μέσω του λιμανιού της Πάτρας, ενώ το λιμάνι της Καλαμάτας μετατράπηκε σε αλιευτικό καταφύγιο. Το αίτημα ασφαλούς οδικής σύνδεσης με την Αθήνα ικανοποιήθηκε με μεγάλη καθυστέρηση τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα και πλέον ο αυτοκινητόδρομος, όπως και οι δρόμοι των κοινοταρχών, μπορεί να διευκολύνει τη φυγή των τελευταίων Μεσσήνιων αντί να συντελέσει στην αύξηση του πλούτου.

Σε κάθε περίπτωση, μέσω του αυτοκινητόδρομου πλέον έρχονται ακόμα και τα τρόφιμα που χρειάζεται η Μεσσηνία, καθώς η τοπική παραγωγή του πρωτογενούς τομέα δεν φτάνει ούτε για τις ανάγκες του γερασμένου πληθυσμού των ορεινών οικισμών. Η Μεσσηνία, μέσα σε έναν αιώνα, από εξαγωγέας αγροτικών προϊόντων μετατράπηκε σε εισαγωγέα τροφίμων, γιατί είχε το μυαλό της μόνο στους δρόμους της μεγάλης φυγής.

lathanasis@yahoo.gr