Το μόνο που γνωρίζουμε μέχρι αυτή τη στιγμή είναι ότι ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, ακόμα κι αν ήθελε στις αρχές του 2015 να επιλέξει το δρόμο της δραχμής, αντιλήφθηκε το καλοκαίρι ότι η έξοδος από το ευρώ οδηγεί σε πρωτόγνωρη για τις νέες γενιές φτώχια και σε ανατροπή της κατεστημένης πολιτικο-οικονομικής τάξης.
Ομως δεν φοβάται μόνο ο κ. Τσίπρας τις απρόβλεπτες εξελίξεις που θα έφερνε η έξοδος από το ευρώ: Τις φοβόνται επίσης πολλοί επιχειρηματίες και πολιτικοί, οι οποίοι υπό άλλες συνθήκες δεν θα έλεγαν όχι σε ένα “βελούδινο διαζύγιο” από το ευρώ.
Συγκεκριμένα, πολλοί επιχειρηματίες και πολιτικοί θεωρούν ότι το σκληρό ευρώ θα οδηγήσει σε αφανισμό εκατοντάδες ελληνικές επιχειρήσεις που δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν στο ανταγωνιστικό περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και ότι η μόνη σωτηρία γι' αυτές είναι η επιστροφή στη δραχμή, με ανάκτηση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος μέσω υποτίμησης του εθνικού νομίσματος. Ελάχιστοι όμως είναι οι επιχειρηματίες -και ακόμα πιο λίγοι οι πολιτικοί- που τολμούν να εκφράσουν ακόμα και σε ιδιωτικές συζητήσεις τις κρυφές αυτές σκέψεις τους. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι όποιος ανοίξει τη συζήτηση για τη δραχμή θα χρεωθεί τελικώς τις επιπτώσεις της επιστροφής στο εθνικό νόμισμα - οι οποίες ενδεχομένως να είναι μεγαλύτερες κι από αυτές της “επιστροφής” του Ελληνικού Στρατού από τη Μικρά Ασία. Με απλά λόγια; Η επιστροφή στη δραχμή μπορεί να ταπεινώσει τους Ελληνες περισσότερο από όσο τους ταπείνωσε η λιτότητα των μνημονίων· ειδικά αν υποψιαστούν ότι οι Βαλκάνιοι γείτονές τους ενδέχεται να αποκτήσουν μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη από αυτούς που νίκησαν σε δυο Παγκόσμιους και στον Ψυχρό Πόλεμο.
Δεν χρειάζεται καν να γράψουμε τι περιμένει όποιον χρεωθεί μια τέτοια ταπείνωση. Γι' αυτό, μια τυχόν επιστροφή στη δραχμή δεν θα παρουσιαστεί ποτέ ως πολιτική επιλογή, αλλά ως αναγκαστική μανούβρα εθνικής επιβίωσης μετά την καταστροφική αποτυχία ενός ακόμα μνημονίου.
Αν αποτύχει και το 3ο μνημόνιο, τότε όλα τα κόμματα από όλες τις πτέρυγες θα αναγκαστούν να συζητήσουν την πρόταση του Σόιμπλε για πενταετή έξοδο της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ, καθώς και την οικονομική βοήθεια που θα παρέχει η Ευρώπη για τα δύσκολα χρόνια που θ' ακολουθήσουν. Αν φτάσουμε εκεί, πολύ δύσκολα θα βρεθούν οι πολιτικοί που θα πουν όχι στην... οικονομική βοήθεια που θα συντηρήσει το κράτος της διαφθοράς για λίγους μήνες ακόμα. Τα μεγάλα προβλήματα όμως θα ανακύψουν τα επόμενα χρόνια - καθώς είναι δύσκολο η ελληνική οικονομία, ακόμα κι αν το επιδιώκει, να γίνει πιο φτηνή από τη βουλγάρικη και την τουρκική, προκειμένου να γίνει πιο ανταγωνιστική. Αν λοιπόν σε συνθήκες ακραίου παραλογισμού κατορθωθεί το ακατόρθωτο, και την επόμενη δεκαετία οι Ελληνες πάνε μετανάστες στην Αλβανία για να φέρουν στη χώρα τους... ευρώ, είναι σίγουρο ότι επιστρέφοντας δεν θα συναντήσουν ούτε έναν σημερινό πολιτικό.
Ετσι κι αλλιώς όλοι οι πολιτικοί που διαχειρίζονται την ελληνική οικονομία στα χρόνια της ύφεσης κινδυνεύουν να περάσουν στην Ιστορία ως αποτυχημένοι, γιατί δυστυχώς γι' αυτούς και για όλους εμάς δεν υπάρχει εύκολος και σίγουρος δρόμος για την ανάπτυξη. Μάλιστα ολοένα και περισσότεροι οικονομολόγοι αναρωτιούνται αν η λιτότητα αρκεί για να οδηγήσει μια κρατικοδίαιτη οικονομία σαν την ελληνική, στην έξοδο από την κρίση.
Η ακαδημαϊκή απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι “όχι”, ενώ η πολιτική θα δοθεί σε λίγους μήνες. Νωρίτερα, θα έχουν μάθει όλοι αν ο Αλέξης Τσίπρας θα προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις που δίστασαν να κάνουν οι προκάτοχοί του ή αν θα παραδώσει την απασφαλισμένη χειροβομβίδα στον επόμενο πρωθυπουργό. Πολλοί υποστηρίζουν πως ο κ. Τσίπρας δεν δείχνει καμία διάθεση να κάνει μεταρρυθμίσεις και ότι δύσκολα θα βάλει την υπογραφή του σε αντιδημοφιλείς αποφάσεις. Αν έχει άλλες επιλογές, πιθανόν να παραδώσει στον επόμενο. Εκτιμώ όμως ότι ο κ. Τσίπρας αυτοπαγιδεύτηκε και δεν έχει πολλές επιλογές: Ή θα κάνει μεταρρυθμίσεις ή θα στηρίξει κυβέρνηση εθνικής ενότητας για να κάνει εκείνη μεταρρυθμίσεις.
Βεβαίως υπάρχει και το ενδεχόμενο να συνεχίσει τη λιτότητα χωρίς μεταρρυθμίσεις... ή να στηρίξει μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας ώστε να οδηγήσει εκείνη τη χώρα στη δραχμή.
Ολα παραμένουν ανοιχτά - και κυρίως μένει αναπάντητο το αρχικό καυτό ερώτημα: Πού θα θα καταλήξει το 3ο μνημόνιο, στην ανάπτυξη ή στη δραχμή;
Θανάσης Λαγός
