Ο κ. Τσίπρας και οι υπουργοί του θα διαπιστώσουν, αν δεν το γνωρίζουν ήδη, ότι για την επανεκκίνηση της οικονομίας απαιτούνται μεταρρυθμίσεις οι οποίες συγκρούονται με τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα των 2/3 του εκλογικού σώματος - και ότι είναι αδύνατον να εφαρμοστούν αν δεν πειστούν οι πολίτες για την αναγκαιότητά τους.
Δυστυχώς όμως, τόσο οι ελληνικές κυβερνήσεις όσο και οι εταίροι-δανειστές, από την αρχή της κρίσης έως σήμερα έχουν εστιάσει στα δημοσιονομικά μέτρα, αδιαφορώντας πλήρως για τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν ώστε οι ελληνικές επιχειρήσεις να ανακτήσουν το χαμένο έδαφος στο πεδίο της ανταγωνιστικότητας. Θεωρητικά βεβαίως, τόσο οι ελληνικές κυβερνήσεις όσο και οι εταίροι, από την αρχή της κρίσης έως σήμερα έχουν ανοίξει καμιά... δεκαριά φορές τα κλειστά επαγγέλματα, άλλες τόσες έχουν κλείσει τους δημόσιους οργανισμούς που δεν έχουν λόγο ύπαρξης, κι ακόμα τόσες έχουν... προσπαθήσει να απελευθερώσουν την αγορά και να πουλήσουν τα κρατικά μονοπώλια. Τελικώς το μόνο που κατάφεραν όλα αυτά τα χρόνια κυβερνήσεις και εταίροι είναι να μειώσουν το ΑΕΠ και το διαθέσιμο εισόδημα, με συνέπεια να γίνουν ακόμα πιο δύσπιστοι οι πολίτες για την αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων.
Ετσι κι αλλιώς οι πολίτες δεν θα πείθονταν εύκολα να εγκαταλείψουν το μετεμφυλιακό οικονομικό μοντέλο, που ενώ έχει χίλια προβλήματα, οδήγησε επί πολλά χρόνια σε διαρκή άνοδο του βιοτικού επιπέδου κι έφερε την Ελλάδα ανάμεσα στις 30 πιο ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου. Ουσιαστικά ο μέσος πολίτης δεν θέλει να πιστέψει ότι το μετεμφυλιακό οικονομικό μοντέλο εξάντλησε τα καύσιμά του κι ότι από εδώ και πέρα κάθε προσπάθεια διατήρησής του θα οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη συρρίκνωση του εισοδήματος.
Οσο αντιφατική κι αν ακούγεται, αυτή είναι η αλήθεια: Οι Ελληνες δεν θέλουν να αλλάξουν το μοντέλο που μέχρι χθες τους έκανε πιο πλούσιους, επειδή δεν έχουν πειστεί ότι μπορούν να γίνουν πλουσιότεροι με λιγότερο κράτος και περισσότερο ανταγωνισμό. Γι' αυτό και υπερασπίζονται με καλυμμένο ή απροκάλυπτο πάθος το κράτος-πατερούλη, τις πελατειακές σχέσεις, τα προνόμια των συντεχνιών, τις κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις.
Οι πολίτες βεβαίως «ξεχνούν» ότι το «ελληνικό θαύμα» βασίστηκε κυρίως στη βοήθεια της Δύσης και λιγότερο στην παραγωγική ικανότητα της ελληνικής οικονομίας. «Ξεχνούν» ότι η Ελλάδα ήταν στο πλευρό των νικητών στους δύο Παγκόσμιους αλλά και στον Ψυχρό πόλεμο - και ότι βρίσκεται σε καλύτερη θέση από τους Βαλκάνιους γείτονές της επειδή οι τελευταίοι βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, στην πλευρά των ηττημένων. «Ξεχνούν» ακόμη ότι ακόμα και η είσοδος της Ελλάδας στην ΕΟΚ και στη νομισματική ένωση του ευρώ δεν έγινε με οικονομικά κριτήρια, αλλά με γεωπολιτικά κριτήρια και επειδή η Δύση αισθανόταν τύψεις για την 7ετή χούντα.
Σε κάθε περίπτωση, ο μέσος πολίτης αδιαφορεί πλήρως για την ηθική και ενδιαφέρεται κυρίως για την τσέπη του. Γι' αυτό δεν πρόκειται να ψηφίσει όποιον του λέει ότι είναι ανήθικα τα ρουσφέτια, οι αναθέσεις έργων, οι πελατειακές σχέσεις, τα προνόμια των συντεχνιών και η διαπλοκή - ενώ θα δώσει μια ευκαιρία στον πολιτικό που θα του υποσχεθεί να τον κάνει πλουσιότερο. Η άποψη αυτή μπορεί να ακούγεται κυνική, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινή, και σίγουρα πιο ρεαλιστική από την άποψη που θέλει το μετεμφυλιακό μοντέλο να αλλάζει απλώς επειδή ήταν ανήθικο και άδικο.
Το μετεμφυλιακό οικονομικό μοντέλο θα αλλάξει για έναν και μοναδικό λόγο: Επειδή έφτασε στα όριά του και δεν μπορεί πλέον να παραγάγει περισσότερο πλούτο. Και θα αλλάξει μόνο όταν οι πολίτες συνειδητοποιήσουν ότι θα γίνουν πλουσιότεροι εάν συρρικνωθεί το κράτος και δημιουργηθούν ανταγωνιστικές επιχειρήσεις στη θέση των κρατικοδίαιτων επιχειρήσεων και των ολιγοπωλίων.
Πριν όμως από τους πολίτες, θα πρέπει να πειστούν οι πολιτικοί για την αναγκαιότητα αλλαγής του οικονομικού μοντέλου. Μέχρι σήμερα τα κυβερνητικά κόμματα προσπαθούν να διατηρήσουν άθικτο το μετεμφυλιακό οικονομικό μοντέλο, παίρνοντας μόνο δημοσιονομικά μέτρα. Το μόνο που κατορθώνουν φυσικά -εκτός από το να συρρικνώνουν το ΑΕΠ και να βαθαίνουν την παρακμή- είναι να απομακρύνονται από την εξουσία όλο και πιο σύντομα.
Η πολιτική κρίση, η συρρίκνωση των κομμάτων και οι εναλλαγές στην εξουσία θα συνεχιστούν, μέχρι να πειστούν οι πολίτες ότι για να γίνουν πλουσιότεροι πρέπει να αλλάξει το μοντέλο. Οσο όμως οι πολιτικοί συνεχίζουν να πιστεύουν ότι είναι εφικτό να διατηρηθεί το μετεμφυλιακό κράτος, τόσο περισσότερο θα βαθαίνει η ύφεση και θα συρρικνώνεται το εισόδημα.
Από εκεί και πέρα εννοείται ότι είναι αδύνατη οποιαδήποτε μακροπρόθεσμη πρόβλεψη για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, σε ένα τόσο ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον. Στον ιστορικό του μέλλοντος πάντως δεν θα κάνει καμία απολύτως εντύπωση αν ο Αλέξης Τσίπρας περάσει τελικά στην Ιστορία ως μεγάλος... φιλελεύθερος μεταρρυθμιστής - ούτε και αν η Ελλάδα μες στην απραξία της γίνει τον 21ο αιώνα η φτωχότερη χώρα των Βαλκανίων, επειδή πολίτες και πολιτικοί δεν θέλησαν ν' αλλάξουν το μετεμφυλιακό οικονομικό μοντέλο που την έκανε πλουσιότερη βαλκανική χώρα το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.
Η Ιστορία ήταν, είναι και θα είναι γεμάτη αντιφάσεις.
Θανάσης Λαγός
e-mail: lathanasis@yahoo.gr
