Το χαμηλό ΑΕΠ της Μεσσηνίας είναι το διαχρονικό οικονομικό αποτέλεσμα της «μονοκαλλιέργειας» του αγροτικού τομέα. Το αγροτικό εισόδημα της περιοχής ήταν αυτό που κινητοποιούσε όλους τους άλλους τομείς και ήταν πάντα χαμηλό. Τα τελευταία πολλά χρόνια το αγροτικό εισόδημα είναι ταυτισμένο με το ελαιόλαδο. Οι υπόλοιπες παραδοσιακές καλλιέργειες έχουν ουσιαστικά εγκαταλειφθεί: μιλάμε πλέον μόνο για μερικές δεκάδες σταφιδοπαραγωγούς, συκοπαραγωγούς και πατατοκαλλιεργητές, οι οποίοι απλώς συμπληρώνουν το εισόδημά τους από την ελαιοκαλλιέργεια. Στη Μεσσηνία έχουμε κατά βάση ελαιοκαλλιέργεια και ένα μικρό ποσοστό δυναμικών κηπευτικών προϊόντων στην Τριφυλία.
Η ορθή καταγραφή του τι συμβαίνει στον αγροτικό τομέα θεωρούμε ότι είναι κρίσιμη για να μην δημιουργούνται αυταπάτες και μύθοι περί «ευλογημένου τόπου». Η μονοκαλλιέργεια της ελιάς σε συνδυασμό με τον τρόπο που διακινείται το ελαιόλαδο δίνει πολλές απαντήσεις για το τι συμβαίνει σε οικονομικό επίπεδο στην περιοχή. Στη Μεσσηνία έχει μειωθεί δραματικά ο αριθμός των ενεργών αγροτών. Η ελαιοκαλλιέργεια στηρίζεται σε γέροντες αγρότες και κληρονόμους περιουσιών διεσπαρμένους σε όλο τον ελληνικό χώρο -και όχι μόνο-, οι οποίοι από απόσταση προσπαθούν να συμπληρώσουν το εισόδημά τους. Η εξ αποστάσεως ελαιοκαλλιέργεια θέλει εργατικά χέρια που η περιοχή δεν διαθέτει, κι αυτό δημιουργεί σειρά προβλημάτων που αυξάνουν το κόστος παραγωγής και μειώνουν το εισόδημα.
Αντιλαμβάνεται εύκολα ο καθένας ότι ο συγκεκριμένος τρόπος παραγωγής είναι οικονομικά θνησιγενής. Στηρίζεται σε ευκαιριακές οικονομικές πρακτικές και συγκυρίες οι οποίες δεν έχουν βάθος και προοπτική. Είναι κυριολεκτικά θέμα χρόνου να καταστεί απολύτως ασύμφορη η παραγωγή ελαιόλαδου, μιας και το κόστος παραγωγής θα είναι μεγαλύτερο από το όποιο όφελος. Οι παραδοσιακές μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις της Μεσσηνίας παράγουν οριακό οικογενειακό εισόδημα μόνο για όσους μπορούν από μόνοι τους να τις καλλιεργήσουν. Οι υπόλοιποι αργά ή γρήγορα θα αναγκαστούν να τις εγκαταλείψουν. Η «μαύρη εργασία» και η πώληση ελαιόλαδου σε φίλους και γνωστούς δεν είναι πρακτικές με βάθος και προοπτική. Χρειάζονται πολιτικές που θα ενοποιούν δράσεις τόσο στην παραγωγή όσο και στην εμπορία. Απαιτούνται νέα σχήματα και πρακτικές που θα δουν την παραγωγή ελαιόλαδου ως επιχειρηματική ευκαιρία και όχι ως πάρεργο. Μέχρι να συμβούν αυτά, οι ελαιοπαραγωγοί θα αρκεστούν στις μειώσεις ΦΠΑ στα λιπάσματα και σε νέες φουρνιές μεταναστών που θα μαζέψουν φτηνά τις ελιές, απλώς για να συμπληρωθεί το εισόδημα.

panagopg@gmail.com