Μια γερή μπόρα, που ευτυχώς κράτησε λίγη ώρα, στάθηκε ικανή να μετατρέψει τους δρόμους της Καλαμάτας σε ποτάμια και λίμνες, αναδεικνύοντας με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο την ανεπάρκεια του δικτύου αποχέτευσης - αλλά και τον λανθασμένο προσανατολισμό της δημοτικής αρχής σε ό,τι αφορά την ιεράρχηση και τον προγραμματισμό των έργων.
Και με άλλες ευκαιρίες από αυτή τη στήλη έχω τονίσει τη σημασία που έχει η Ιστορία για να δούμε το μέλλον. Ετσι σήμερα σκέφτηκα πως θα ήταν χρήσιμο να δούμε πως “χτίστηκε” ουσιαστικά το δίκτυο αποχέτευσης ομβρίων της πόλης. Πρόκειται για το έργο που σχεδιάστηκε και ξεκίνησε την εποχή της δημαρχοντίας του Παν. Καίσαρη (1951-1957) και συμπληρώθηκε τα επόμενα χρόνια από το Χρ. Κουμάντο (1957-1964) και τους δημάρχους που ακολούθησαν.
Τέλη Νοέμβρη του 1954 έγιναν οι δημοτικές εκλογές. Ο τότε δήμαρχος και υποψήφιος Παν. Καίσαρης, στις 27 Οκτωβρίου, δημοσίευσε τον απολογισμό του έργου του στις τοπικές εφημερίδες. Σε αυτόν περίοπτη θέση κατέχει το αποχετευτικό δίκτυο, αλλά καλύτερα να μιλήσει το κείμενο. Ο πρώτος κεντρικός αγωγός αποχέτευσης ομβρίων έγινε στην Αριστοδήμου από την Ταϋγέτου (Παν. Καίσαρη σήμερα) μέχρι την Παραλία:
«Το πρώτον πρόγραμμα των δημοτικών έργων, το οποίο εξετελέσθη κατά το θέρος του έτους 1952 εκ των τακτικών πόρων του δήμου, απέβλεπε εις την ανακαίνισιν και τον εξωραϊσμόν των κεντρικών αρτηριών της πόλεως και παραλλήλως εις την ολοκλήρωσιν του πρώτου κεντρικού αγωγού των ομβρίων υδάτων από της οδού Ταϋγέτου μέχρι Παραλίας. Θα ήτο λάθος ασυγχώρητον να εγκαταλείψωμεν τους κεντρικούς τομείς της πόλεως εις την αθλίαν και αξιοθρήνητον κατάστασιν εις την οποίαν ευρίσκοντο για να ανακαινίσωμεν προηγουμένως τας συνοικίας ή να διαθέσωμεν τους πρώτους πόρους τους οποίους εξοικονομήσαμεν προς εκτέλεσιν εκπολιτιστικών έργων εις αποζημίωσιν αναγκαστικώς απαλλοτριουμένων οικιών και κτημάτων προς διάνοιξιν νέων δημοτικών οδών αι οποία μοιραίως θα παρέμεναν άνευ οδοστρώματος και αποχετευτικών αγωγών και θα επεξέτεινον το υπάρχον, εκ του κατεστραμμένου οδικού δικτύου και εκ της ελλείψεως αποχευτευτικών έργων, χάος εις την πόλιν».
Στη συνέχεια ο δήμος πήρε δάνειο 5 δισεκατομμυρίων δραχμών που χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά (και δεσμευτικά από τη σύμβαση) για έργα αποχέτευσης και οδοποιίας: «Εις την συνοικίαν Φυτειάς και Ανατολικής Παραλίας δαπανηθέντος του ποσού των 450.000.000 δρχ. κατεσκευάσθη επί των οδών Ακρίτα και Κρήτης τμήμα, διαμέτρου 1,20-1,40 μέτρων και μήκους 650 μέτρων, του δευτέρου κεντρικού αγωγού ομβρίων υδάτων, όστις ολοκληρούμενος κατά το προσεχές έτος θα διοχετεύει εις τον προ του Τελωνείου κεντρικόν υπόνομον του Λιμενικού Ταμείου τα όμβρια ύδατα της οδού Φαρών και των συνοικιών Ταξιαρχών, Φυτειάς και Μπαριάμαγα και θ' απαλλάξει οριστικώς από τας καταρρακτώδεις πλημμύρας το κεντρικόν τμήμα της Παραλίας, της οποίας ούτω θα ολοκληρωθή το δίκτυον των υπονόμων μετά την υπό του Λιμενικού Ταμείου εκτέλεσιν της υπό κατασκευήν υπονόμου της συνοικίας Καλαμίτσι.
Εις την συνοικίαν της Ράχης και κατά μήκος των χειμαζομένων από τας διαρκείς πλημμύρας οδών Κλαδά, Ανδανείας, Αγίου Γεωργίου κλπ. κατεσκευάσθη ο τρίτος κεντρικός αγωγός ομβρίων υδάτων, μήκους 850 περίπου μέτρων και διαμέτρου 1,40-1,60 μ. από της σιδηροδρομικής γραμμής των ΣΠΑΠ μέχρι της εκβολής της “Λαγκάδας”, δι' ον εδαπανήθη το ποσόν των 700.000.000 δραχμών. Η υπόνομος αύτη διά του υπό άμεσον κατασκευήν αγωγού της συνοικίας Καλυβίων θα δεχθή όλα τα όμβρια ύδατα της περιοχής ταύτης ως δέχεται ήδη διά καταλλήλων φρεάτων υδροσυλλογής τα όμβρια ύδατα των υψωμάτων της Ράχης.
Εις την συνοικίαν Δυτικής Παραλίας, δαπανηθέντος του ποσού των 350.000.000 δρχ. κατεσκευάσθη από των ακτών της θαλάσσης μέχρι της οδού Θουκυδίδου (πλησίον των πλυντηρίων), τμήμα μήκους 457 μ. και διαμέτρου 1,30 του τετάρτου κεντρικού αγωγού ομβρίων υδάτων, όστις προβλέπεται να καταλήξη εις την οδόν Μακεδονίας και θα δεχθή τα όμβρια ύδατα ολοκλήρου της συνοικίας “Νησακίου”.
Εκτός των τεσσάρων κεντρικών αγωγών ομβρίων υδάτων (Αριστοδήμου, Ακρίτα, Ανδανείας και Δυτικής Παραλίας) κατεσκευάσθησαν επίσης τα εξής αποχετευτικά έργα: Εις την οδόν Αριστομένους από του υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης μέχρι του καφενείου Τουρλοπούλου και εις την οδόν Αριστοδήμου από της οδού Ταϋγέτου μέχρι Πολυχάρους, αι οποίαι μετά τας βροχάς μετεβάλλοντο εις αδιάβατα τέλματα, δαπανηθέντος του ποσού των 70.000.000 δρχ., κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,50 μέτρων και μήκους 200 μέτρων.
Εις την συνοικίαν Υπαπαντής, από της οδού Φαρών μέχρι της αρκτικής Πύλης του Γυμναστηρίου και επί της οδού Καλλιπατείρας η οποία κατά την χειμερινήν περίοδον ήτο εντελώς αδιάβατος, δαπανηθέντος του ποσού των 125.000.000 δρχ. κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,80 μέτρων και μήκους 425 μέτρων. Εις την υπόνομον ταύτην διοχετεύονται και τα ύδατα των κατασκευασθέντων αποχετευτικών αγωγών εις τας περιοχάς του Φρουρίου, της Μονής Καλογραιών, της Πλατείας του Δημοτικού Νεκροταφείου και του καπνεργοστασίου.
Εις την περιοχήν της Πλατείας του Συντάγματος και προ της κεντρικής πύλης του Γυμναστηρίου εις την απόκρημνον χαράδραν, η οποία υπήρχεν από του τέρματος της οδού Μαυρομιχάλη μέχρι της οδού Λακωνικής ως τελματώδης τόπος απορριμμάτων και ακαθαρσιών, δαπανηθέντος του ποσού των 120.000.000 δραχμών κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 1,40 μέτρων και μήκους 180 μέτρων μετά την επιχωμάτωσιν του οποίου εδημιουργήθη ένας ευρύτατος χώρος, του οποίου η μελλοντική ανακαίνισις θα αξιοποιήση ολόκληρον την περιοχήν. Εις την υπόνομον ταύτην διοχετεύονται και τα όμβρια της οδού Παπατσώνη, διά του κατασκευασθέντος εις το τέρμα της οδού αποχετευτικού αγωγού μήκους 80 μέτρων.
Εις την συνοικίαν του Αγίου Νικολάου και εις την πλημμυροπαθή περιοχήν της οδού Βύρωνος, από της οδού Λακωνικής μέχρι της οδού Ταϋγέτου, κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,60 μέτρων και μήκους 140 μέτρων. Εις την συνοικίαν Ταξιαρχών και πλησίον του τέρματος των οδών Ταξιαρχών και Ζάγκλης, επί της οδού Ταϋγέτου και μέχρι τέρματος της οδού Ασκληπιού η οποία κατεκλύζετο συνεχώς από τας καταρρακτώδεις βροχάς, κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,50 μέτρων και μήκους 170 μέτρων. Εις πολλάς επίσης οδούς και πλατείας 23ης Μαρτίου, Αγ. Αποστόλων, Βασ. Γεωργίου κλπ. κατεσκευάσθησαν μικροί αποχετευτικοί αγωγοί και φρεάτια υδροσυλλογής».
Κάπως έτσι σχεδιάστηκε και άρχισε να κατασκευάζεται το δίκτυο που συμπληρώθηκε στη συνέχεια στην ίδια λογική. Από το κείμενο είναι εμφανές το πρόβλημα των πλημμυρών ακόμη και σε κεντρικά (σήμερα) σημεία της πόλης. Καθόλου τυχαία βεβαίως καθώς, από τους λόφους στους οποίους ήταν αρχικά κτισμένη η πόλη, κατέβαιναν ρέματα με την πρώτη βροχή και κατέληγαν είτε στο Νέδοντα (δυτικά) είτε στο Βέλιουρα (ανατολικά) και από εκεί πήγαιναν προς τη θάλασσα. Η επέκταση της πόλης από τον παλιό της πυρήνα προς το κέντρο, την περίοδο του μεσοπολέμου, άρχισε να “σπρώχνει” τα νερά μέσα στον οικιστικό ιστό, όπως φαίνεται και από το κείμενο του απολογισμού του Παν. Καίσαρη, καθώς εμποδίζονταν από τα σπίτια.
Το δίκτυο σχεδιάστηκε για εκείνη την πόλη με τα χαμηλά σπίτια, τους κήπους και τις αυλές, αλλά και με μια τεράστια αδόμητη έκταση ανάμεσα στην πόλη και την Παραλία. Από τότε τα πράγματα άλλαξαν ριζικά καθώς πλέον η Καλαμάτα στην περιοχή αυτή είναι ένα συμπαγές συγκρότημα πολυκατοικιών που παρεμποδίζει την πορεία των βρόχινων νερών στη θάλασσα, τα εκτρέπει στους δρόμους και τα οδηγεί (αν τα οδηγεί) σε ένα δίκτυο το οποίο αδυνατεί να τα “σηκώσει”. Δεν είναι λίγες οι φορές που σημειώνονται “αστικές πλημμύρες” και καταστροφές, ανάλογα με το ύψος και το χρόνο της βροχής αλλά και τα σημεία που εκδηλώνεται με ένταση.
Το πρόβλημα έχει εντοπισθεί και έχει τεθεί πολλές φορές, εδώ και πολλά χρόνια. Πλην όμως δεν βρέθηκε ψηλά στην ιεράρχηση των δημοτικών αρχών και ιδιαιτέρως της τελευταίας, η οποία έχει να επιδείξει μηδενικό έργο σε αυτόν τον κρίσιμο τομέα, όπως αποδεικνύουν οι πλημμύρες σε σημεία στα οποία έχει πραγματοποιήσει έργα τα τελευταία χρόνια, όπως είναι η Φαρών, όπου η μελέτη και η κατασκευή αποχέτευσης ομβρίων θα έπρεπε να είναι προαπαιτούμενο των έργων.
Οι βροχές επαναφέρουν πολύ συχνά το αίτημα για συνολική μελέτη του δικτύου αποχέτευσης και παρέμβαση με τα αναγκαία έργα στην πόλη. Κάποια στιγμή μπορεί να δούμε πολύ χειρότερα πράγματα από αυτά που μας αποκαλύπτει μια μπόρα. Μια καταιγίδα μπορεί να προκαλέσει ανυπολόγιστες καταστροφές. Και μετά θα φταίνε τα ακραία καιρικά φαινόμενα…
* Κείμενο γραμμένο πριν από 4 χρόνια, που παραμένει το ίδιο επίκαιρο όσο κυρίαρχη λογική της εξουσίας είναι αυτή που συμπυκνώνεται στη φράση “μπόρα είναι θα περάσει”. Και όταν γίνεται ζημιά πετάει ο ένας το μπαλάκι των ευθυνών στον άλλο, με την προσδοκία ότι μετά από ένα διάστημα θα ξεχαστεί. Και στην Καλαμάτα έχουν ξεχαστεί οι πάμπολλες και μεγάλες ζημιές της βροχής. Γιατί να μην συμβεί και την επόμενη φορά;
