Δεν είναι καθόλου τυχαίο άλλωστε ότι ο λαϊκισμός εκτινάχτηκε μετά τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, όταν για πρώτη φορά στην παγκόσμια οικονομική κρίση το κράτος διέσωσε από τη χρεοκοπία δεκάδες τράπεζες, μετακυλίοντας τις ζημιές τους στους φορολογούμενους.
Τα προηγούμενα χρόνια, η απληστία των τραπεζιτών για κέρδη και των πολιτικών για εξαγορά ψήφων με παροχές από δάνεια, οδήγησαν σε άρση κάθε θεσμικού εμποδίου (κατάργηση συστήματος ισοτιμιών Μπρέτον Γουντς, κατάργηση της διάκρισης μεταξύ εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών κ.λπ.), που είχε τεθεί με στόχο να περιοριστεί η αλόγιστη παροχή πιστώσεων η οποία οδηγεί στις χρηματοπιστωτικές φούσκες. Εννοείται ότι η απληστία των τραπεζιτών βασίστηκε, εκτός των άλλων, και στην ακόρεστη ανάγκη για μεγαλύτερο εισόδημα τόσο των μετόχων -που έδιναν λευκή επιταγή στις διοικήσεις των τραπεζών- όσο και των μεγαλοκαταθετών, όπως τα ασφαλιστικά ταμεία που επένδυαν τα αποθεματικά τους στα πιστωτικά ιδρύματα με τα μεγαλύτερα κέρδη: δηλαδή στις τράπεζες που παρείχαν τα περισσότερα και πιο ριψοκίνδυνα δάνεια.
Εννοείται επίσης ότι η απληστία των πολιτικών για νέα δάνεια βασίστηκε κυρίως στην ακόρεστη ανάγκη των ψηφοφόρων για ολοένα και περισσότερες παροχές.
Στην άλλη άκρη του πιστωτικού γκισέ, το φθηνό χρήμα προσέλκυσε όχι μόνο κράτη των οποίων οι κυβερνήσεις εξασφάλιζαν την παραμονή τους στην εξουσία διανέμοντας δανεικά στους ψηφοφόρους, αλλά και επιχειρήσεις που εγκατέλειψαν όλες τις υπόλοιπες παραγωγικές και εμπορικές δραστηριότητες, προκειμένου να αποκτήσουν μεγαλύτερο μερίδιο από τον... αέρα της χρηματοπιστωτικής φούσκας. Από το πάρτι δεν απουσίασε ούτε καν ο άνεργος μέσος καταναλωτής, ο οποίος έπαιρνε διακοποδάνειο για να συμπληρώσει το χαρτζιλίκι του παππού του προκειμένου να πάει διακοπές.
Ο άνεργος αυτός κατά τη διάρκεια των διακοπών του θα δεχόταν κεράσματα από τον παλιό συμφοιτητή του και νυν διευθυντή της τράπεζας, ο οποίος ξόδευε το πριμ παραγωγικότητας που είχε πάρει επειδή κατάφερε να συνάψει τον αριθμό των δανείων που ζητούσε η διοίκηση του πιστωτικού ιδρύματος, για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του ασφαλιστικού ταμείου, από το οποίο παίρνει σύνταξη ο παππούς του... ανέργου. Λίγα μέτρα πιο πέρα, ο τοπικός βουλευτής κατά τη διάρκεια των διακοπών του έστελνε επιστολική ψήφο με την οποία εγκρινόταν η έκδοση νέου ομολόγου, προκειμένου να... αυξηθούν οι συντάξεις και να χρηματοδοτηθεί η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Ολα πήγαιναν «μια χαρά», μέχρι το 2008 που η χρεοκοπία της Lehman Brothers ανάγκασε κυβερνήσεις και τραπεζίτες να αντικρίσουν την πραγματικότητα και να αναζητήσουν λύσεις προκειμένου να μη σκάσει η παγκόσμια χρηματοπιστωτική φούσκα. Τελικώς όμως, η λύση που επιλέχθηκε μετά τη χρεοκοπία της ελληνικής οικονομίας το 2010 ήταν να αυξηθούν διεθνώς οι... πιστώσεις, προκειμένου να φουσκώσει περισσότερο η χρηματοπιστωτική φούσκα πριν... σκάσει.
Την ίδια ώρα εν τω μεταξύ, όλοι αισθάνονται αδικημένοι: Ο άνεργος αισθάνεται αδικημένος που παραμένει άνεργος γιατί μειώθηκε ο κρατικός δανεισμός, με συνέπεια να μη δημιουργηθούν νέες επιδοτούμενες θέσεις εργασίας. Ο παππούς αισθάνεται αδικημένος γιατί μειώθηκε η σύνταξή του. Ο πολιτικός αισθάνεται αδικημένος γιατί έχασε τη βουλευτική του έδρα, επειδή δεν είχε άλλα δανεικά για να προσφέρει όσα είχε υποσχεθεί στους ψηφοφόρους του. Ο διευθυντής της τράπεζας αισθάνεται αδικημένος γιατί δεν παίρνει πριμ παραγωγικότητας.
Ταυτόχρονα, όλοι διαισθάνονται ότι οι επιπτώσεις των χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 θα μοιάζουν με εκδρομή προσκόπων, μπροστά στη σφαγή που θα ακολουθήσει αν και όταν σκάσει η παγκόσμια χρηματοπιστωτική φούσκα.
Η αλήθεια είναι ότι το παγκόσμιο πιστωτικό σύστημα -και όχι μόνο οι ελληνικές τράπεζες- απειλεί να τινάξει στον αέρα τη δημοκρατία. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να αποτραπεί μόνο αν οι πολιτικές ηγεσίες διαμορφώσουν ένα νέο διεθνές θεσμικό πλαίσιο, που αφενός θα εμποδίζει τη δημιουργία μιας νέας χρηματοπιστωτικής φούσκας και, αφετέρου, θα παρέχει τα εχέγγυα για την ορθολογική λειτουργία της αγοράς χρήματος, που με τη σειρά της θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για πραγματική ανάπτυξη της οικονομίας.
Σε κάθε περίπτωση, αυτή τη στιγμή είναι αδύνατον να πληρωθούν τα χρέη που προκάλεσε η αλόγιστη πιστωτική επέκταση - και γι' αυτό θα πρέπει να διαγραφεί, αν όχι το σύνολο των οφειλών, τουλάχιστον ένα μεγάλο ποσοστό των "κόκκινων" δανείων. Με επιβάρυνση όμως αυτή τη φορά όχι των φορολογούμενων, αλλά εκείνων που έδωσαν "λευκή επιταγή" στις διοικήσεις των τραπεζών να δίνουν δάνεια χωρίς εγγυήσεις.
Από εκεί και πέρα, όποιο ασφαλιστικό ταμείο θέλει να καταθέσει και πάλι τα χρήματά του σε τράπεζα που αγοράζει με αυτά ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, ας είναι ελεύθερο να κάνει ό,τι θέλει - αφού έτσι κι αλλιώς η βασική σύνταξη όλων των πολιτών θα καταλήξει να πληρώνεται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Αλλά δυστυχώς για τους συνταξιούχους, τα επόμενα 50 χρόνια ο κρατικός προϋπολογισμός θα περιέχει κυρίως έσοδα από φόρους... αφού κανένας δεν πρόκειται να δανείσει χρήματα σε μια οικονομία που δεν μπορεί να πληρώσει τα προηγούμενα χρέη της.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
