Εννοείται πως συνεχίζω να επιμένω σε μια τέτοια ανάγκη, προσθέτοντας μια επισήμανση η οποία κατά τη γνώμη μου έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Και αυτή έχει να κάνει με το ολοένα και αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη γνωριμία με την πόλη και την ιστορία της. Πρόκειται για διαπίστωση η οποία πηγάζει από την προσωπική εμπειρία, καθώς τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκα περισσότερο ενεργά με αυτή την υπόθεση. Είναι αλήθεια ότι υπάρχει ένας τεράστιος πλούτος πληροφοριών για την τοπική ιστορία. Που φιλοξενείται σε ένα πλήθος βιβλίων τα οποία έχουν γράψει και κυκλοφορούν συμπατριώτες οι οποίοι ενδιαφέρονται για την τοπική ιστορία. Αλλά και επιστήμονες ερευνητές που τεκμηριώνουν διάφορα στάδια της ιστορικής πορείας. Χωρίς καμία αμφιβολία το διάβασμα αυτών των βιβλίων προσφέρει σημαντικές γνώσεις. Χωρίς καμία αμφιβολία επίσης η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών δεν έχει επαφή με την βιβλιογραφική παραγωγή και φυσικά άλλοτε δεν μπορεί και άλλοτε δεν θέλει να διαβάσει αυτές τις χιλιάδες σελίδες μέσα από τις οποίες καταγράφονται με λεπτομέρειες γεγονότα, καταστάσεις και πρόσωπα. Πολύ δε περισσότερο καθώς η ιστορία δεν μπορεί παρά να αντιμετωπιστεί ως σύνολο εικόνων του τόπου στην ιστορική διαδρομή, οι οποίες χρειάζεται να ζωντανέψουν αφηγηματικά. Να συνδεθούν με αυτά που βλέπουμε, με εκείνα που θα μπορούσαμε να δούμε και με τα “κρυμμένα μυστικά” σε δρόμους, πλατείες, εκκλησίες, κτήρια και γωνιές της πόλης ή της περιοχής. Η αφήγηση μπορεί να κάνει ελκυστική την ιστορία, να προσφέρει βασικές γνώσεις και να κεντρίσει το ενδιαφέρον για περισσότερη ενασχόληση. Ως εκ τούτου θα πρέπει να αναζητηθούν τρόποι και μορφές μέσα από το σχολείο ή από πρωτοβουλίες πέρα από αυτό, οι οποίες μπορούν να “κινητοποιήσουν” τον πολίτη, να τον κάνουν κοινωνό της τοπικής ιστορίας και -γιατί όχι- “ξεναγό” στον φιλοξενούμενο και τον επισκέπτη.
Εδώ και μερικούς μήνες ξεκίνησε η προβολή ανά δεκαπενθήμερο από το WebTV του eleftheriaonline.gr μιας σειράς με τίτλο “Ιστορικές Διαδρομές”. Σε μικρής διάρκειας βίντεο για να μην προκαλείται “χάος” από το πλήθος των πληροφοριών, τριγυρίζουμε με το Βασίλη Μπακόπουλο και την Κέλλυ Δημητρούλια ανά την πόλη. Συζητάμε, δείχνουμε εικόνες του σήμερα, άλλες από το παρελθόν, και προσπαθούμε να “ζωντανέψουμε” την ιστορία. Ετσι σαν να συζητάμε θέματα της καθημερινότητας που μπορεί να γίνουν οικεία στον καθένα, προσπαθούμε να κατεβάσουμε την ιστορία από τα ράφια της βιβλιοθήκης και να την φέρουμε στο σπίτι του καθενός που ενδιαφέρεται να γνωρίζει την ιστορία της πόλης και ως εκ τούτου... καλύτερα την πόλη του. Είναι γεγονός ότι η ιδέα είχε απρόσμενη επιτυχία, υπάρχουν επεισόδια με περισσότερες από 1.000 προβολές στο ΥouΤube. Γεγονός που υποδηλώνει το ενδιαφέρον των Καλαματιανών χρηστών του Διαδικτύου για τις μικρές ιστορίες που συνθέτουν αθροιζόμενες τη μεγάλη εικόνα εξέλιξης της πόλης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Εκτιμώ ότι η σειρά θα ολοκληρωθεί μέσα στο καλοκαίρι, έτσι ώστε να δοθεί μια κατά το δυνατόν πληρέστερη εικόνα των όσων εξελίχθηκαν σε όλη την έκταση της πόλης.
Φυσικά δεν είναι η μοναδική πρωτοβουλία γύρω από θέματα τα οποία αφορούν στην ιστορία της πόλης, υπάρχουν νεότεροι συνάδελφοι που ασχολούνται με διάφορες πλευρές της ιστορίας και ακόμη περισσότεροι που τους ενδιαφέρει το θέμα. Οπως επίσης και πολύ ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις, όπως αυτές του Βασ. Μανιάτη στο “Θάρρος” οι οποίες συνοδεύονται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Και φυσικά οι παλαιότερες δημοσιεύσεις του Νίκου Ζερβή που αποτελούν ανεκτίμητο ιστορικό θησαυρό για όσους αναζητούν πληροφορίες για την πόλη και το παρελθόν της. Αλλά και του Δ. Ζέρβα παλαιότερα και νεότερα κείμενα.
Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφερόμουν και σε δημοσιεύσεις όπως αυτές του Χρήστου Ζερίτη που δίνουν εικόνες της πόλης στο διάβα του χρόνου μέσα από επί μέρους θέματα όπως αυτό του σαϊτοπόλεμου.
Από το οπτικοακουστικό και γραπτό στο... προφορικό. Τα τελευταία χρόνια έχουν πυκνώσει διάφορες πρωτοβουλίες περιήγησης στην πόλη από διάφορες ομάδες και φορείς όπως είναι το “Πάμε βόλτα”. Προσωπικά έχω πλέον αρκετές εμπειρίες από τέτοιου είδος περιηγήσεις στην πόλη. Από τις πλέον χαρακτηριστικές ήταν εκείνη που οργάνωσε ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Μεσσηνίας με θέμα την κατοχή και την αντίσταση στην Καλαμάτα, με “στάσεις” στο παλιό στρατόπεδο, τη Φραγκόλιμνα, το Νέδοντα και το Κάστρο, όπου μέσα από την αφήγηση ξετυλίχτηκαν τα γεγονότα από το 1941 μέχρι το 1944. Τελευταία ήρθε μια πρόταση από νεαρό φίλο για μια ιστορική ποδηλατοβόλτα. Και ομολογώ ότι εκ των πραγμάτων η ιδέα του Μάικ ήταν εξαιρετική και ανταποκρίθηκαν δεκάδες ποδηλάτες μικροί και μεγάλοι - ορισμένοι μάλιστα προέρχονταν από Αθήνα και Θεσσαλονίκη, το έμαθαν και έσπευσαν να μάθουν τα “μυστικά” της πόλης. Από την πλατεία Οθωνος και την ποδηλατική ιστορία της Καλαμάτας, τριγυρίσαμε με τα ποδήλατα στο κάστρο, στις εκκλησίες της περιοχής και τις (θαμμένες) αρχαιότητες και μέσα από ορισμένες στάσεις φθάσαμε μέχρι το πάρκο σιδηροδρόμων. Αρκετά τα “γιατί” σε σχέση με την πόλη και την εξέλιξή της, και για τους επισκέπτες μας... αποκάλυψη το πάρκο με τα τρένα, την ύπαρξη του οποίου αγνοούσαν. Η ιδέα στην ουσία υπέδειξε ένα δρόμο και για τους πολίτες αλλά και για την περιήγηση των επισκεπτών της πόλης. Γιατί συνδυάζει σε μικρό χρονικό διάστημα μια μεγάλη βόλτα στην πόλη και γνωριμία με την ιστορική και αρχιτεκτονική κληρονομιά. Ελκει τους φίλους του ποδηλάτου που πληθαίνουν σε όλο τον κόσμο. Και δίνει τη δυνατότητα με προσαρμογές να επισημάνει ο επισκέπτης σημεία της πόλης (όπως τα μουσεία), τα οποία έχει μια δεύτερη ευκαιρία να επισκεφθεί καθώς ήδη έχει μια ιδέα για την ιστορία της πόλης.
Θα έπρεπε να σημειώσω ακόμη ότι υπάρχει πλέον έντονο ενδιαφέρον και από σχολεία, είτε για ιστορικούς περιπάτους είτε για προγράμματα που σχετίζονται με την τοπική ιστορία. Εχουν αναπτυχθεί αρκετές πρωτοβουλίες οι οποίες δείχνουν πως υπάρχει ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για το θέμα και θα μπορούσε να πάρει καθολικό χαρακτήρα. Ολα αυτά βεβαίως έχουν να κάνουν με πρωτοβουλίες ανθρώπων οι οποίοι εκτιμούν τη σημασία της τοπικής ιστορίας όχι μόνον ως γνωστικό αντικείμενο, αλλά και ως ένα στοιχείο για να αγαπήσουν ακόμη περισσότερο οι νέοι την πόλη τους και να σεβαστούν κάθε τι που σχετίζεται με το παρελθόν, με το βλέμμα στο μέλλον. Και σε ένα άλλο επίπεδο εκδηλώνονται πρωτοβουλίες οι οποίες έχουν μεγάλη σημασία για το μέλλον και οι οποίες προσπαθούν να δώσουν “ψυχή” στην ιστορία. Αναφέρομαι ειδικότερα στην πρωτοβουλία της Κίνησης Πολιτών “Καλαμάτα 2030” να καταγράψει τα σημαντικά κτήρια της πόλης (όχι μόνον τα διατηρητέα, ούτε μόνον από αρχιτεκτονική σκοπιά) σε ψηφιακή πλατφόρμα και να προσπαθήσει μέσα από αυτή και με τη συμβολή των πολιτών να δώσει “φωνή” στα κτήρια, να αφηγηθούν ιστορίες και γεγονότα, να συγκεντρωθούν παλιές φωτογραφίες, να ανασυντεθεί η κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της πόλης μέσα στο χρόνο. Μια πλατφόρμα προσβάσιμη σε όλους τους χρήστες και σε σχέση αλληλεπίδρασης που επιχειρεί να κάνει τον πολίτη συμμέτοχο στο χτίσιμο αυτής της προσπάθειας. Ενώ θα δίνει ταυτόχρονα στον επισκέπτη τη δυνατότητα να γνωρίσει τα κτήρια, να χαράξει διαδρομές και να αναζητήσει ιστορικές πληροφορίες χωρίς διαμεσολάβηση και μέσα από τον υπολογιστή του. Εκτός από αυτά είναι βέβαιο ότι υπάρχουν πολλές αναζητήσεις με αυτό το αντικείμενο οι οποίες κάποια στιγμή θα εμφανιστούν στο προσκήνιο και θα πλουτίσουν τις γνώσεις μας γύρω από την πόλη, τους ανθρώπους και την ιστορία τους.
Το συμπέρασμα που προκύπτει από την καταγραφή η οποία προηγήθηκε είναι ότι η υπόθεση της γνωριμίας των πολιτών με την τοπική ιστορία είναι σε κίνηση και μέσα από τις πλέον διαφορετικές μορφές εκλαΐκευσης της συσσωρευμένης γνώσης. Θεώρησα χρήσιμο να παρουσιάσω αυτή την κινητικότητα προκειμένου, πέραν των άλλων, να αναζητήσουν αρμόδιοι και ενδιαφερόμενοι τρόπους για κάνουν περισσότερο ενδιαφέρουσα την παραμονή των επισκεπτών στην πόλη, να τους δώσουν εναλλακτικές δυνατότητες και να αναδείξουν την ιστορία που είναι στα αζήτητα.
Υ.Γ.1: Ασφαλώς ξεχωριστής σημασίας και άλλου επιπέδου είναι η περιήγηση στην ιστορία και σε αρχαιολογικά θέματα την οποία κάνει (και) μέσα από τις σελίδες της “Ελευθερίας” ο αγαπητός καθηγητής Πέτρος Θέμελης.
Υ.Γ.2: Το κείμενο ασχολείται με εκείνα τα στοιχεία που φέρνουν σε επαφή με την ιστορία μεγάλο αριθμό πολιτών που κατά βάση δεν διαβάζει βιβλία. Υπάρχει ένα πλήθος βιβλίων από τον Νίκο Ι. Ζερβή, τον Παναγή Κουμάντο, το Δημήτρη Ζέρβα και άλλους συγγραφείς, που φωτίζουν την τοπική ιστορία από διάφορες πλευρές και οπτικές γωνίες, τα οποία και θα πρέπει να αναζητούν όσοι θέλουν να ασχοληθούν με περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα όσα αφορούν στην τοπική ιστορία.
