Την ίδια περίοδο οι εξωστρεφείς επιχειρήσεις που κατάφεραν να ξεπεράσουν το μέγεθος της οικογενειακής κλίμακας μετριούνταν στα δάχτυλα των χεριών τους... και οι επικεφαλής τους δεν έδειξαν καμία διάθεση να συγκρουστούν με το πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο για την απελευθέρωση της οικονομίας από το ζουρλομανδύα του κράτους. Σε αυτές τις συνθήκες η εξάρτηση από το κράτος έγινε κανόνας, αφού η επιβίωση τόσο των πολιτών όσο και των επιχειρήσεων ήταν απόλυτα εξαρτημένη από τη σύνδεση με τον κρατικό μαστό. Ακόμα και εκείνοι που δεν είχαν εργασιακή ή επιχειρηματική σχέση με το κράτος, για να επιβιώσουν εντάσσονταν στο ενεργό δίκτυο των κομματικών σχηματισμών, που ομόφωνα σχεδόν ζητούσαν την περαιτέρω μεγέθυνση της κρατικής οικονομίας.
Όταν η Ελλάδα εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση (τότε ΕΟΚ), δεν ήταν λίγοι εκείνοι που πίστεψαν ότι θα μπει τέλος στον φαύλο της παρακμής και της εσωστρέφειας. Οι ελπίδες αποδείχθηκαν φρούδες, καθώς οι συντηρητικές δυνάμεις που έπνεαν τα λοίσθια ανανεώθηκαν με τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. Δεκάδες θνησιγενείς επιχειρήσεις και δραστηριότητες διατηρούνται από τότε στη ζωή στερώντας πολύτιμους ευρωπαϊκούς πόρους από τις παραγωγικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να τους αξιοποιήσουν. Κάπως έτσι η επιχειρηματική δραστηριότητα μετατράπηκε σε αέναο κυνήγι των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, και ο ανταγωνισμός σε περιχαράκωση του κλάδου προκειμένου να μην εισέλθουν νέες επιχειρήσεις.
Ουσιαστικά οι κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις είναι οι κύριοι πολέμιοι της επιχειρηματικότητας – και ταυτόχρονα οι πυλώνες στήριξης των κομμάτων και των αυτοδιοικητικών παρατάξεων που ζητούν διεύρυνση της κρατικής και αυτοδιοικητικής οικονομίας. Εννοείται ότι η ιδεολογική στήριξη του κρατισμού δεν είναι ούτε ενιαία ούτε πηγάζει από κάποιο σκοτεινό κέντρο αποφάσεων. Εδράζεται όμως στους πυλώνες του φόβου που προκαλεί το μέγεθος και το άγνωστο ή το διαφορετικό. Γι’ αυτό ο "αγώνας" πάντα γίνεται για να μην εισέλθουν στην αγορά ξενόφερτες επιχειρήσεις και προϊόντα, και κατά των πολυεθνικών, ενώ την ίδια ώρα μένουν στο απυρόβλητο τα μεγάλα κρατικά ή αυτοδιοικητικά μονοπώλια που καταληστεύουν τους φορολογούμενους.
Προσωπικά δεν έχω ακούσει σχεδόν κανέναν εκπρόσωπο της επιχειρηματικής ελίτ να ζητάει μείωση των φόρων και της κρατικής οικονομικής παραγωγικής δραστηριότητας, από τους υπουργούς που επισκέπτονται τη Μεσσηνία. Οι εκπρόσωποι της επιχειρηματικής ελίτ, επικαλούμενοι την οικονομική υστέρηση της Μεσσηνίας, ζητούν ολοένα και μεγαλύτερες ενισχύσεις και επιδοτήσεις. Ούτε που τους περνάει από το μυαλό πως η υπανάπτυξη της Μεσσηνίας ενδέχεται να οφείλεται στην κρατικοκεντρική οικονομική πολιτική – και ότι το αέναο κυνήγι των ενισχύσεων και των επιδοτήσεων δημιουργεί τελικώς θνησιγενείς επιχειρήσεις που δεν μπορούν να επιβιώσουν σε ανταγωνιστικό περιβάλλον. Κλείνοντας την παράγραφο αξίζει να επισημάνουμε ότι οι κυνηγοί επιδοτήσεων δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, αλλά υπάρχουν σε όλο τον κόσμο. Στη Μεσσηνία όμως, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο κόσμο όπου οι κυνηγοί επιδοτήσεων είναι μειονότητα, οι κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις ήταν πλειονότητα, αφού οι ρίζες της σχέσης του νομού με το βαθύ κράτος αρχίζουν να αναπτύσσονται από τα πρώτα χρόνια του νεοελληνικού κράτους, όταν η στρατιωτική, πολιτική και γραφειοκρατική ελίτ συμμαχεί με την αυλή του Όθωνα για τη νομή της εξουσίας.
Σήμερα, το οικοδόμημα του κρατισμού στη Μεσσηνία παρουσιάζει ορατές πλέον ρωγμές, καθώς η ανάπτυξη του τουρισμού δημιουργεί πλούτο έξω από το ζουρλομανδύα του κράτους. Η σχετική απελευθέρωση από τα δεσμά του κράτους δημιουργεί εξωστρεφείς επιχειρήσεις που επιδιώκουν τη μεγέθυνσή τους μέσω αύξησης της κερδοφορίας, αντί να ζητούν να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα όπως απαιτεί ο κρατικοδίαιτος κυνηγός των επιδοτήσεων. Στην ανάπτυξη της νέας οικονομίας συνέβαλαν τα μέγιστα αφενός το όραμα του καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου και αφετέρου οι πλατφόρμες διαμοιρασμού, που επέτρεψαν στις παραγωγικές δυνάμεις να δημιουργήσουν παρακάμπτοντας τα εμπόδια που ορθώνει η κρατικοδίαιτη τοπική επιχειρηματική κοινότητα.
Από εδώ και πέρα είναι θέμα χρόνου και μόνο η κατάρρευση τόσο του κρατικοδίαιτου οικοδομήματος όσο και του πολιτικού συστήματος που βασίστηκε στη διανομή των ενισχύσεων και τους διορισμούς σε κρατικές ή κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις.
Με απλά λόγια: Όταν ο μάγειρας βγάζει διπλάσια χρήματα από τον δημόσιο υπάλληλο, ο κρατισμός πνέει τα λοίσθια.
Θανάσης Λαγός
