Σε κάθε περίπτωση η αύξηση του κατώτατου μισθού σε 713 ευρώ που ανακοίνωσε προχθές ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, αν και κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, δεν πρόκειται να ανακόψει το κύμα της μεγάλης φυγής των εργαζόμενων προς αγορές και επιχειρήσεις του εξωτερικού, οι οποίες προσφέρουν μεγαλύτερους μισθούς αλλά και καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Ανοίγοντας παρένθεση, αξίζει να επισημάνουμε ότι το στοίχημα της παραγωγικότητας στην Ελλάδα χάθηκε πριν ξεσπάσει η διεθνής κρίση του 2008, επειδή οι ελληνικές επιχειρήσεις προτιμούσαν να μειώσουν το κόστος παραγωγής με χαμηλόμισθους, ανειδίκευτους και δυσαρεστημένους εργαζόμενους, αντί να εξαντλήσουν τα όρια της παραγωγικής τους δυνατότητας, αξιοποιώντας αφενός την τεχνολογία και αφετέρου το υψηλά ειδικευμένο εργατικό δυναμικό της χώρας.
Κάποιοι επιχειρηματίες φαντάστηκαν τότε ότι θα βρίσκουν πάντα φθηνούς μετανάστες να εκμεταλλεύονται, ενώ την ίδια ώρα οι υπόλοιποι φαντασιώνονταν ότι θα επιβιώσουν στη μακροχρόνια περίοδο με υπαλλήλους χαμηλής ειδίκευσης και απόδοσης. "Γιατί να προσλάβω ξενόγλωσσο απόφοιτο Πανεπιστημίου με 1.300 ευρώ, ενώ μπορώ να κάνω τη δουλειά μου με απόφοιτο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης των 400 ευρώ;" ρωτούσε ο μέσος Έλληνας επιχειρηματίας όταν τολμούσες να του πεις ότι η αναξιοκρατία έχει κοντά ποδάρια κι ότι το φτηνό το κρέας τα σκυλιά τα τρώνε. "Δική μου η επιχείρηση, ό,τι θέλω κάνω – ξέρω εγώ" σου απαντούσε ο μέσος επιχειρηματίας όταν του έλεγες ότι είναι ανοησία να βάζει τη... σκάφη πάνω σε δυο πλυντήρια, κι ότι πρέπει να εκπαιδεύσει τους εργαζόμενους για να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες του πλυντηρίου. Όσο για την αξιοποίηση, προώθηση και μισθολογική εξέλιξη των ικανότερων εργαζόμενων, πράγματα “αυτονόητα” στον ιδιωτικό τομέα, φυσικά ούτε λόγος.
Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα χιλιάδες επιχειρήσεις που ανταγωνίζονταν μεταξύ τους προσπαθώντας μόνο να συμπιέσουν το εργατικό κόστος. Στην πραγματικότητα, η συμπίεση του εργατικού κόστους υποβάθμιζε συνεχώς το παραγόμενο προϊόν και έκανε την επιχείρηση ευάλωτη σε κάθε κίνδυνο. Αλλωστε οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν είχαν και δεν έχουν τη δυνατότητα να συμπιέσουν το εργατικό κόστος όπως η Βουλγαρία, η Τουρκία και η Κίνα. Θεωρητικά, οι ελληνικές επιχειρήσεις μπορούσαν και μπορούν να ανταγωνιστούν τις βουλγάρικες, τις τούρκικες και τις κινέζικες παράγοντας προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Στην πραγματικότητα όμως οι ελληνικές επιχειρήσεις πίστευαν και πιστεύουν ότι θα επιβιώσουν παράγοντας με μισθούς Κίνας και πουλώντας σε τιμές Ευρώπης.
Ελάχιστοι επιχειρηματίες είχαν και έχουν συνειδητοποιήσει το αδιέξοδο στο οποίο οδηγεί η διαρκής συμπίεση του εργατικού κόστους. Οι υπόλοιποι συνέχισαν να σφυρίζουν αδιάφορα ακόμα κι όταν ξεκίνησε η μεγάλη "φυγή μυαλών" κατά τη διάρκεια της ύφεσης μετά το 2010. Προφανώς σκέφτηκαν ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας γιατί μεταναστεύουν μόνο υψηλής ειδίκευσης εργαζόμενοι. Δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι, αφού είχε ανοίξει ο δρόμος της μεγάλης φυγής, ήταν θέμα χρόνου να τον ακολουθήσουν τόσο οι κακοπληρωμένοι μετανάστες που εργάζονταν μέχρι τότε στην Ελλάδα, όσο και οι χαμηλόμισθοι και χαμηλότερης ειδίκευσης Έλληνες, που έλκονται από τους υψηλούς μισθούς της Γερμανίας και του Ντουμπάι. Πρώτα λοιπόν έφυγαν οι Αλβανοί πολυτεχνίτες, όταν κατάλαβαν ότι μπορούν να παίρνουν τα τριπλάσια στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ακολούθησαν οι Έλληνες σερβιτόροι, όταν πληροφορήθηκαν από τον γιατρό ξάδερφό τους που είχε μεταναστεύσει την εποχή του “brain drain”, ότι μπορούν να πάρουν διπλάσιο μισθό στην Ελβετία και στο Ντουμπάι. Αναμένεται να ακολουθήσουν οι οδηγοί μεταφορών, για να καλύψουν τις κενές θέσεις της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και δεκάδες “ανειδίκευτοι” που όμως χειρίζονται καλύτερα τον υπολογιστή από τους Αφρικανούς μετανάστες που δεν έχουν αποκτήσει ακόμα βασικές δεξιότητες. Την ίδια ώρα χιλιάδες μετανάστες βλέπουν την Ελλάδα μόνο ως πύλη εισόδου στην πλούσια Ευρώπη, και γι’ αυτό δεν αναζητούν μεροκάματα στην Ελλάδα.
Αν στο κάδρο προστεθεί και η δημογραφική συρρίκνωση της Ελλάδας, έχουμε μπροστά μας τη μεγάλη εικόνα της έλλειψης προσωπικού που απειλεί να δώσει τη χαριστική βολή στις ασθενικές επιχειρήσεις και στη βαριά άρρωστη ελληνική οικονομία. Για να γίνει πιο ξεκάθαρη η εικόνα, αρκεί να τονίσουμε ότι οι επιχειρήσεις, και να θέλουν πλέον, δεν έχουν τα χρηματικά κεφάλαια που απαιτούνται για να προσελκύσουν ή τουλάχιστον να κρατήσουν εργαζόμενους υψηλής και μεσαίας ειδίκευσης. Σπατάλησαν τα χρηματικά τους κεφάλαια πληρώνοντας 3-4 εργαζόμενους για να... πλένουν στη σκάφη, αντί για έναν χειριστή πλυντηρίου. Ούτε επένδυσαν στο προσωπικό τους ούτε το εκπαίδευσαν. Τώρα δεν βρίσκουν ούτε μετανάστη... χειριστή πλυντηρίου, γιατί οι μισθοί στα “πλυντήρια” της Ιταλίας και του Ντουμπάι είναι πιο ελκυστικοί.
Εννοείται ότι είμαστε ακόμα στην αρχή της μεγάλης φυγής. Όταν θα προσκαλέσει επισήμως οδηγούς η Γερμανία και μείνουν άδεια τα ελληνικά ράφια λόγω έλλειψης προσωπικού στις μεταφορικές εταιρείες, απλώς θα έχει γίνει μη αναστρέψιμη η κατάσταση. Για την ώρα, απλώς θα καταγράψουμε ότι ήδη πολλές ευρωπαϊκές εταιρείες προσλαμβάνουν Έλληνες για τηλεργασία, μειώνοντας ακόμα περισσότερο το διαθέσιμο δυναμικό για τις ελληνικές επιχειρήσεις.
Σε κάθε περίπτωση, η κοινωνική και οικονομική κατάσταση δεν διαμορφώνεται αποκλειστικά από τις κυβερνήσεις. Η επιχειρηματικότητα παίζει τον δικό της ρόλο – και φέρει την ανάλογη ευθύνη για τις πράξεις και τις παραλείψεις της, για τις προτεραιότητες και για το είδος των διεκδικήσεών της.
Καλή μας Ανάσταση.
Θανάσης Λαγός
