Του Πάνου Τριγάζη*

«Θα ξεσηκώσω, αν μπορέσω
και τις πέτρες ακόμα ενάντια στους τυράννους της γης»
(Λόρδος Βύρων)

22 Γενάρη, πριν ακριβώς  224 χρόνια, γεννιόταν στο Λονδίνο ο Λόρδος Βύρων, που έμελλε να αναδειχθεί μεγάλος ποιητής, κορυφαίος εκπρόσωπος του ποιητικού (και πολιτικού) ρεύματος του Ρομαντισμού και ήρωας της εθνικής ανεξαρτησίας των Ελλήνων.

Όλοι κάτι έχουμε μάθει για τον Λόρδο Βύρωνα από τα μαθητικά μας χρόνια. Λίγοι, όμως,  συμπατριώτες μας  γνωρίζουν ότι πρώτος ο Λόρδος Βύρων ύψωσε τη φωνή του κατά της λεηλασίας του Παρθενώνα από τον Λόρδο Έλγιν, ότι έγραψε και ένα ολόκληρο ποίημα για το ζήτημα αυτό με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Η Κατάρα της Αθηνάς», που αποτελεί δριμύ «κατηγορώ» του Μπάιρον εναντίον του Έλγιν, όπως προκύπτει από το ακόλουθο απόσπασμα:

Η Παλλάδα πρώτος θάναι της Πατρίδας σου εχθρός / Την αιτία θες να μάθεις; Κοίτα γύρω σου κι εμπρός / Έχω δει πολλούς πολέμους κι ερημώσεις να πληθαίνουν/ Κι άλλες τόσες τυραννίες να ανεβοκατεβαίνουν/ Απ’ των Τούρκων τη μανία γλύτωσα και των βανδάλων / Μα η χώρα σου έναν κλέφτη μούχει στείλει πιο μεγάλο»

Επίσης, λίγοι γνωρίζουν ότι πριν έρθει στο Μεσολόγγι, όπου άφησε την τελευταία του πνοή στις 19 Απρίλη 1824, ο Μπάιρον έδρασε επί έξι χρόνια στην Ιταλία μέσα από το επαναστατικό κίνημα των Καρμπονάρων.

Μια άλλη – άγνωστη στους πολλούς – πτυχή της δράσης του Μπάϊρον είναι ότι στην πρώτη ομιλία του στη Βουλή των Λόρδων (27.2.1812),  υπήρξε καταπέλτης εναντίον νομοσχεδίου (που μόνο αυτός καταψήφισε), το οποίο προέβλεπε τη θανατική ποινή για τους εξεγερμένους κλωστοϋφαντουργούς του Νόττιγχαμ, οι οποίοι κατέστρεφαν τις μηχανές, που τους οδηγούσαν σε μαζική ανεργία. 

Ο Λόρδος Βύρων στιγμάτιζε την κοινωνική εξαθλίωση μέσα στην ίδια τη Μ. Βρετανία. «Έχω ταξιδέψει στην Ιβηρική χερσόνησο – είχε πει στη μνημειώδη εκείνη ομιλία του – όταν ήταν σε κατάσταση πολέμου, βρέθηκα σε μερικές από τις καταπιεσμένες επαρχίες της Τουρκίας, αλλά πουθενά δεν είδα τέτοια ρυπαρή αθλιότητα…».  «Δεν υπάρχει αρκετό αίμα στον ποινικό μας κώδικα – είχε αναρωτηθεί – ώστε να πρέπει να χυθεί περισσότερο για να υψωθεί στον ουρανό και να μαρτυρήσει εναντίον σας; Είναι αυτό γιατρικό για έναν πεινασμένο και απελπισμένο πληθυσμό;»

«Ο Μπέρτραντ Ράσσελ – γράφει ο αείμνηστος Κεν Κόουτς – αναγνώρισε ότι ο Μπάιρον μιλούσε για μια επαναστατική εποχή. Το ποίημα «Δον Ζουάν» εξέφραζε την εποχή με τέτοια οξύτητα, ώστε ο Ράσσελ αισθάνθηκε την ανάγκη να περιλάβει ένα κεφάλαιο για τον Μπάιρον στην Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας, παρότι ο ποιητής δεν χαρακτηριζόταν συνήθως ως φιλόσοφος».

Η ιδέα της ελευθερίας σ΄όλο τον κόσμο διαπερνάει όλο το έργο του Μπάιρον. «Μύρια στήθη συνενώνει μία και κοινή αιτία / Δυτικοί και ανατολίτες επαναστατούν με βία», λέει στο ποίημά του «Η εποχή του Ορειχάλκου».  «Υπήρξε ο ποιητής – γράφει ο καθηγητής Μ.-Β. Ραΐζης– που κατέκρινε την αυθαιρεσία και την απανθρωπιά των τυράννων που καταπίεζαν και ποδοπατούσαν τους αδύναμους συνανθρώπους τους, ενώ κολάκευαν ή προσκυνούσαν τους ισχυρούς».

Η ποίησή του Μπάιρον είναι και μία δυνατή φωνή υπέρ της ομορφιάς της φύσης και της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς των λαών.

Παρότι πέρασαν δύο αιώνες, τα μηνύματα της ποίησης και των αγώνων του Λόρδου Βύρωνα παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρα. Γιατί και σήμερα κυριαρχεί το δίκαιο των ισχυρών, οι ανισότητες διευρύνονται και τα ανθρώπινα δικαιώματα συνθλίβονται από τις νεοφιλελεύθερες βαρβαρότητες. Η υποκρισία και ο κυνισμός αποτελούν κύρια χαρακτηριστικά ενός διεθνούς συστήματος που βρίσκεται σε βαθειά κρίση, της οποίας τις συνέπειες βιώνει επώδυνα και ο ελληνικός λαός.

Αν ζούσε σήμερα ο μεγάλος ποιητής,  σίγουρα δεν θα ήταν καθόλου ευτυχής και θα καταριόταν τους ενόχους για τη σύγχρονη Ελληνική τραγωδία. Αλλά δεν θα απογοητευόταν, διότι από το πρώτο ταξίδι στην Ελλάδα είχε εκφραστεί με θέρμη υπέρ της αναγέννησής της.


* Ο Πάνος Τριγάζης είναι Πρόεδρος του Συνδέσμου «ΜΠΑΪΡΟΝ» για τον φιλελληνισμό και τον πολιτισμό.