Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του καθηγητή Πέτρου Θέμελη, στην είσοδο του αρχαιολογικού μουσείου της Αρχαίας Μεσσήνης έκαναν την Κυριακή ο μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος, ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου Δημήτρης Πτωχός και η Λουίζα Αναστοπούλου. Η προτομή αποτελεί δωρεά του αείμνηστου Τάκη Αναστόπουλου και φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Θεόδωρο Παπαγιάννη, επίτιμο καθηγητή της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Νωρίτερα στον τάφο του καθηγητή Πέτρου Θέμελη στην Αρχαία Μεσσήνη τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση.
ΠΩΣ ΕΓΙΝΕ Η ΠΡΟΤΟΜΗ
Πριν τα αποκαλυπτήρια η Λουίζα Αναστόπουλου διηγήθηκε πως έγινε η προτομή: «Σήμερα ήθελα απλώς να σας παρουσιάσω πώς προέκυψε αυτή η προτομή. Με πολλή αγάπη και περισσή συγκίνηση σήμερα, είναι αλήθεια, φέρνω σε πέρας την επιθυμία του Τάκη Αναστόπουλου, στενού φίλου του Πέτρου Θέμελη, που σε ανύποπτο χρόνο πριν από το 2015 πριν ακόμα αρρωστήσει (σ.σ. ο αείμνηστος Τάκης Αναστόπουλος) μου πρότεινε ένα βράδυ εμείς σαν οικογένεια να αναλάβουμε αυτήν την προτομή του Θέμελη εν ζωή. Κι όπως μου είπε χαρακτηριστικά πριν είναι αργά, πριν οι συνάδελφοι του αρχαιολόγοι αρχίσουν να διχογνωμούν. Διαλέγω τις λέξεις μου. Ο Τάκης πέθανε τον Ιούλιο του 2019 και όταν μετέφερα την επιθυμία του αυτή στον Πέτρο Θέμελη συγκινήθηκε ιδιαίτερα. Θα έλεγα ότι δάκρυσε και δέχτηκε αυτός ο τόσο πολύ σεμνός άνθρωπος να ποζάρει στο γλύπτη το Θόδωρο Παπαγιάννη για όσο χρόνο απαιτείται. Σήμερα λοιπόν συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τότε που ο Πέτρος Θέμελης δεν είναι πια ανάμεσά μας Από τότε που βαθιά πληγωμένος και τόσο στεναχωρημένος, όπως άλλωστε το είχε κοινοποιήσει ο ίδιος έφυγε τελικά από τη ζωή. Κάτι που δεν του άξιζε και επιμένω. Ο Τάκης, ο φίλος του, αποδείχθηκε για μια ακόμα φορά . Σήμερα τιμούμε το έργο του σπουδαίου Αρχαιολόγου και παραδίδουμε αυτή την προτομή στις νέες γενιές που τόσο αγαπούσε για να θυμούνται την προσφορά ενός ανθρώπου που αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αρχαία Μεσσήνη με τόση γνώση, εργατικότητα επιμονή αφοσίωση και σεμνότητα».
ΧΟΡΗΓΙΕΣ 10 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ
Η πρόεδρος της Εταιρεία Μεσσηνιακών και Αρχαιολογικών Σπουδών Εύη Λαμπρόπουλου τόνιζε ότι το ανασκαφικό και αναστηλωτικό έργο τα τελευταία χρόνια συνεχίστηκε χάρη σε χορηγίες 10 εκατομμυρίων ευρώ. Η Εύη Λαμπροπούλου είπε μεταξύ άλλων: «Σήμερα κλείνει ακριβώς ένας χρόνος χωρίς αυτόν, αλλά με αυτόν γιατί πιστεύω ότι ο Πέτρο Θέμελης, δεν είναι απών, ότι ζει μέσα μας, στη σκέψη μας και στην καρδιά μας ως αγαπημένος δάσκαλος, ως καθοδηγητής, ως εμψυχωτής, ως δημιουργός αυτού του χώρου που τον προσέγγιζε πάντα σε όλα τα εξελικτικά στάδια. Όχι μόνο επιστημονικά, αλλά κυρίως ποιητικά και καλλιτεχνικά, με πολύ συναίσθημα και αγάπη. Και για ακριβώς το λόγο πιστεύω ότι έχει αφήσει πίσω του ένα πολύ σημαντικό έργο, γιατί ο μόνος τρόπος τελικά να αφήσεις πίσω σου ένα σημαντικό έργο είναι να αγαπάς αυτό που κάνεις.
Και ο Πέτρος Θέμελης αγάπησε τη Μεσσήνη άνευ όρων και δόθηκε σε αυτήν ολοκληρωτικά. Είχα την τύχη να είμαι κοντά του 22 χρόνια ως εργαζόμενη επόπτρια αρχαιολόγος στο ανασκαφικό και αναστηλωτικό έργο της Μεσσήνης και έχω να πω ότι μέσα από αυτή τη σχέση και αλληλεπίδραση όχι μόνο εγώ, αλλά πιστεύω και όσοι εργάστηκαν ή συσχετίστηκαν μαζί του ,πέρα από τις όποιες επιστημονικές γνώσεις και δεξιότητες, πήραμε μαθήματα ζωής. Είναι αυτός που μας έκανε όχι μόνο καλύτερους αρχαιολόγους, αλλά και καλύτερους ανθρώπους. Είναι αυτός που τόσο γενναιόδωρα, απλόχερα μοίρασε μαζί μας τη σκέψη του, τη γνώση του και την εμπειρία του. Αυτός που μετέτρεψε την ανασκαφή σε μία διδακτική και άκρως απολαυστική εμπειρία. Μας μύησε στο δικό του κόσμο, μας έκανε κοινωνούς του οράματός του, συνδιαμορφωτές του πολιτιστικού τοπίου που δημιούργησε επαναπροσδιορίζοντας και αναδεικνύοντας την αρχαιολογική και ιστορική αξία της περιοχής. Ενισχύοντας έτσι και την τοπική της ταυτότητα. Μας άφησε να συμμετέχουμε σε αυτή τη διαδικασία, μας έκανε να νιώθουμε ότι ανήκουμε σε μια οικογένεια, την οικογένεια της Μεσσήνης είναι αυτός που μας χάρισε το ταξίδι στο παρελθόν, κοιτάζοντας όμως πάντα μπροστά, ατενίζοντας το μέλλον, ήταν σίγουρα ο δικός μας άνθρωπος για τον καθένα χωριστά, αλλά ταυτόχρονα ήταν και ένας οικουμενικός άνθρωπος. Μας άφησε πίσω ένα πολυδιάστατο τεράστιο έργο, μια παρακαταθήκη μεγάλη που έχουμε χρέος όλοι μας ο καθένας από τη δική του πλευρά να τη συντηρήσουμε, να την αναδείξουμε να την προστατέψουμε.
Η Εταιρεία Μεσσηνιακών και Αρχαιολογικών Σπουδών, στην οποία σήμερα έχω την τιμή να προεδρεύω, είναι ένα μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο που ιδρύθηκε πριν 30 χρόνια από τον καθηγητή Πέτρο Θέμελη, με τη στήριξη των ιδρυτικών μελών της. Ο στόχος της ήταν να συνδράμουν στο επιστημονικό ανασκαφικό και αναστηλωτικό έργο της Μεσσήνης, στην υποστήριξη της ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας, τη συντήρηση των μνημείων και αρχαιολογικών ευρημάτων, στην εκπαίδευση ειδικευμένου προσωπικού και στην προστασία και ανάδειξη του μείζονος αρχαιολογικού χώρου γενικότερα, κυρίως βασιζόμενοι σε δωρεές και χορηγίες τρίτων. Από τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας μας προκύπτει ότι όλα αυτά τα χρόνια εισέφερε συνολικά στο έργο της Μεσσήνης 10 εκατομμύρια ευρώ. Τριάντα χρόνια μετά, σήμερα, η Εταιρεία Μεσσηνιακών σε ένα νέο ρόλο, όπως αυτός ορίζεται, σύμφωνα με το μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψε με την υπουργό Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη, χάρη στη βοήθεια τη συνεχή υποστήριξη των χορηγών μας, συνεχίζει και θα συνεχίσει να συνδράμει ώστε ο χαρακτηρισμένος αρχαιολογικός χώρος με τα μνημεία του, αλλά και ο περιβάλλον χώρος του μουσείου να παραμένουν καθαροί, επισκέψιμοι και ευπρεπισμένοι. Αφετέρου με την εξασφάλιση χρηματοδότησης μελετών που αφορούν στη συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων του αρχαιολογικού χώρου, να συμβάλει στην προστασία και στη μνημιακότητα της αρχαίας πόλης. Στο σημείο αυτό θέλω να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους χορηγούς δωρητές της εταιρείας μας που όλα αυτά τα χρόνια υπήρξαν αρωγοί και συμπαραστάτες του αείμνηστου καθηγητή. Που πίστεψαν σε αυτόν, τον στήριξαν με κάθε τρόπο να φέρει εις πέρας το μεγάλο αυτό έργο. Θέλω να ευχαριστήσω για όλους αυτούς που συνεχίζουν και θα συνεχίσου να στηρίζουν την εταιρεία μας σε αυτή τη νέα ζωή, ώστε να κρατήσουμε ζωντανό το έργο και τη μνήμη του καθηγητή. Αναφέρω μεταξύ αυτών Ίδρυμα Ιωάννη Κωστόπουλου, Ίδρυμα Βικτωρίας και Γεωργίου Καρέλια, Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντοπούλου, ΤΕΜΕΣ, Ίδρυμα Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελοπούλου, Ίδρυμα Γεώργιος Π, Λιβανός και Φωτεινή Λιβανού, Ίδρυμα Αθανασίου Μαρτίνου και Αιγέας ΑΜΚΕ, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, Alpha Bank και πάρα πολλοί άλλοι. Σε αυτό το σημείο θέλω να ευχαριστήσω θερμά την κυρία Φωτεινή Λιβανού προσωπική και αγαπημένη φίλη του καθηγητή που στηρίζει πάντα με διακριτικότητα και σταθερότητα εδώ και 10 χρόνια σχεδόν τον ίδιο και το έργο του. Την ευχαριστούμε ιδιαιτέρως γιατί στην πιο κρίσιμη για το μέλλον της Εταιρείας, στιγμή τη στιγμή της μετάβασης σε μία διάδοχη κατάσταση, υπήρξε σημαντική αρωγός, ώστε αυτή τη στιγμή να μπορούμε με τα 9 άτομα τα οποία είχε ο καθηγητής να συνεχίζουμε να προσφέρουμε έργο συντήρησης, προστασίας και φροντίδας στον αρχαιολογικό χώρο . Επίσης ένα μεγάλο ευχαριστώ και στην υπουργό Λίνα μενδώνη, που αναγνώρισε το έργο της Εταιρείας μας και μας έδωσε τη δυνατότητα να συνεχίσουμε να συμβάλλουμε στη φροντίδα και στην προστασία του χώρου. Η συμβολή και των 2 υπήρξε τη δεδομένη στιγμή καθοριστική για τη συνέχεια του έργου μας. Θέλω να ευχαριστήσω τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου Σταύρο Μπένο, Ανδρέα Σαρρή, Κωνσταντίνος Τσαπόγα, Δημήτρη Μπαλόπουλο, τα μέλη της ΕΜΑΣ, όλους τους συνεργάτες, αρχαιολόγους και φίλους που στήριξαν και στηρίζουν αυτή την προσπάθεια χωρίς την υποστήριξη των οποίων το εγχείρημα αυτό θα ήταν δύσκολο. Αλλά και τους Μεσσήνιους πολιτικούς που αδιακρίτως χρώματος και τοποθέτησης, αναγνώρισαν τη σπουδαιότητα του έργου του και στήριξαν και πιστεύω να συνεχίσουν να στηρίζουνε την προσπάθεια μας. Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω, κλείνοντας την σύζυγο του δωρητή κυρία Λουίζα Αναστοπούλου για τη μεγάλη προσφορά που έκανε στον καθηγητή και σε όλους εμάς, αλλά και όλους εσάς που σήμερα μας τιμήσατε με την παρουσία σας.»
«ΚΟΙΝΩΝΟΙ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ»
Η αρχαιολόγος Μαρία Τσουλάκου στο χαιρετισμό της είπε «Τον ενδιέφερε να μας κάνει κοινωνούς όλους μας μικρούς και μεγάλους, της γνώσης που αποκόμιζε από τη μελέτη των αρχαίων κοινωνιών. Τον ενδιέφερε να μας μυήσει, να μας εκπαιδεύσει, να μας μεταδώσει όσα έφερνε η σκαπάνη του στο φως. Να συνδέσει την κοινωνία του σήμερα με τις γνώσεις μας από το παρελθόν. Με το αναστηλωτικό του έργο, με τις εκθέσεις και τις εκδηλώσεις με το άνοιγμα της αρχαίας Μεσσήνης στο κοινό, με την ίδια του τη φωνή και τη δεινή του ικανότητα να σε μεταφέρει στην αρχαιότητα, να βλέπεις και να νιώθεις ότι περπατάς μαζί του και οσμίζεσαι τον αέρα αυτής της αρχαίας πόλης της Αρχαίας Μεσσήνης. Τον θυμάμαι ως πτυχιούχος του Πανεπιστημίου Αθηνών να ανασκάπτω στη μονάδα της αείμνηστης Βάσως Πέννα, στενής του συνεργάτιδος και διακεκριμένης Πανεπιστημιακού Βυζαντινολόγου και Νομισματολόγου, να σκουπίζουν μια επιγραφή που μόλις είχε έρθει στο φως στο Νότιο Κλίτος της Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής του αρχαίου θεάτρου. Και ο Πέτρος Θέμελης να τη διαβάζει και να την ερμηνεύει την επιγραφή και εγώ να τον κοιτώ έκθαμβη και να χαίρομαι που τόσο νωρίς βρέθηκα τόσο κοντά ένα τόσο ευφυές μυαλό και έναν εμπνευσμένο δάσκαλο. Τον ευχαριστώ, τον ευχαριστούμε όλοι όσοι κοντά το μάθαμε ανασκαφή, τεκμηρίωση, αρχαιολογία και αγαπήσαμε το χώμα που κρύβει μέσα του τόσο πολύτιμα μυστικά. Αγαπήσαμε την εργασία του αρχαιολόγου στο πεδίο που την υπηρέτησε μέχρι την τελευταία του μέρα. Στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας ,στην αρχαιολογική υπηρεσία, λίγο καιρό μετά το θάνατό του, ολοκληρώσαμε την μουσιολογική προμελέτη του νέου αρχαιολογικού μουσείου της Αρχαίας Μεσσήνης. Μελετήσαμε τα κείμενα του, τα γραπτά του που γεννούν ιδέες, νέες ιδέες, καθώς είναι γραμμένα με τρόπο τέτοιο ώστε να ωθούν το μελετητή στη δημιουργία στην έμπνευση. Διότι το πολύ μεγάλο αυτό αρχαιολογικό μας πρότζεκτ το αφιερώσαμε στη μνήμη του, καθώς ο Πέτρος Θέμελης είναι ο οδηγός μας, ο φωτεινός μας φάρος. Και συντάξαμε αυτή τη μελέτη του με την επιστημονική του βοήθεια με την επιστημονική του συμβολή και συμβουλές, με το υλικό που μας πρόσφερε. Ο Πέτρος Θέμελης με την την απλότητα με την προσήνεια, με τη φιλικότητα, με το χαμόγελο, με την ανάγκη του να μοιράζεται όσα ανακαλύπτει, θα είναι παντοτινά δίπλα μας. Θα είναι εδώ στη γη που τόσο αγάπησε και που ανέδειξε διεθνώς. Στην Αρχαία Μεσσήνη
«ΣΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΟΣΑ ΕΚΑΝΕΣ»
Η πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού Λυδία Καρά είπε στο χαιρετισμό της «Αγαπητέ μας Πέτρο ήρθαμε εδώ στη Μεσσήνη σήμερα να αποτίσουμε τιμή σε εσένα και το έργο σου. Να σε ευχαριστήσουμε για όσα έκανες, για όλους μας, την πατρίδα μας και ναι τον κόσμο όλο. Όπου υπηρέτησες στην μακρινή σου πορεία ως αρχαιολόγος στην Ολυμπίας, στους Δελφούς, Στη Αττική στην Εύβοια, άφησες στο στίγμα σου. Το στίγμα σου, πάντα θετικό διάσωσης και ανάδειξης. Αλλά εδώ στην άγνωστη τότε Μεσσήνη, βρήκες χώμα και πέτρες και ανέστησες με πίστη, υπομονή και σκληρή δουλειά μια εντυπωσιακή πολιτεία που λίγες τέτοιες διασώζονται στον τόπο μας. Ανάστησες στη μνήμη την πηγή ζωής. Μου ζητήθηκε να πω και κάτι πιο προσωπικό. Ζούσαμε χρόνια στο Λονδίνο και δεν σε γνωρίζαμε ώσπου μία πολύ επώδυνη εμπειρία μας ένωσε. Ο Κώστας Καρράς το 2008 αγωνιζόταν ως πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού εναντίον της αλλαγής χρήσης της Πλάκας. Της πιο πρωτοποριακής νομοθεσίας της χώρας μας, κάτι που προωθούσαν τα συμφέροντα της νύχτας με μια πολιτική ηγεσία που σφυρίζει αδιάφορα. Φυλάκισαν τον Κώστα με τη σοβαρότατη κατηγορία, αρχαιοκαπηλία. Η κοινωνία των πολιτών αντέδρασε άμεσα και σε 24 ώρες, με δική της πρωτοβουλία συλλέχθηκαν χιλιάδες υπογραφές υποστήριξης, με αποτέλεσμα να αφήσουν τον Κώστα ελεύθερο. Τότε στη δίκη και αψηφώντας τα τυχόν συμφέροντα, εμφανίστηκε εσύ ο Πέτρος Θέμελης δίπλα στον Άγγελο Δεληβορριά ως μάρτυρας υποστήριξης. Η σκοτεινή αυτή ιστορία δυστυχώς δεν έχει ακόμα διαλευκανθεί. Ο Πέτρος όμως έγινε φίλος μας σε μία φιλία βασισμένη σε κοινές αρχές. Είχε βαθιά αγάπη για την πολιτική κληρονομιά, αλλά και αγάπη και για τη φύση του πανέμορφου τόπου μας. Φρόντισε με πολλή αγώνα να κηρύξει προστατευόμενη περιοχή όλο το ευρύ περιβάλλον της Μεσσήνης, όχι μόνο για τα αρχαία αλλά και για τη σημασία της ίδιας της φύσης του τοπίου. Κοιτάξτε γύρω σας. Βλέπετε πολυκατοικίες και δόμηση. Όχι. Είναι τοπίο πραγματικά μαγικό, να το χαίρονται και οι επόμενες γενιές. Στις μέρες μας που η χώρα μας έχει αναδυθεί σε μεγάλο στόχο του διεθνούς Real Estate oι αρχές του Πέτρου για πραγματική βιώσιμη ανάπτυξη και σεβασμό και ανάδειξη και στη φύση αποκτούν βαρύνουσα σημασία. Με το σημαντικό συγγραφικό του έργο και τη διδασκαλία, άφησε παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές η Η Ελληνική Εταιρεία ως εκπρόσωπος της Europa Nostra στην Ελλάδα πρότεινε το 2005 τη βράβευση του. Μας εντυπωσίασε ότι η ανταπόκριση των Ευρωπαίων ήταν ενθουσιώδης. Πώς τον ξέρουν; Και όμως. Ακολούθησε άλλη βράδυ του 2011 για την κλίμακα και την ποιότητα του ανασκαφικού και αναστηλωτικού του έργου. Και το 2019 μια τιμητική διάκριση για το σύνολο του έργου του. Αγαπητέ μας Πέτρο η μεγαλύτερη διάκριση είναι η θέση που κατέλαβες στις καρδιές τόσων Ελλήνων. Δεν θα ξεχάσουμε τις τελευταίες επιθυμίες σου για το χώρο της Μεσσήνης και ελπίζουμε να συνεργαστούμε όλοι μαζί Πολιτεία και κοινωνία των πολιτών για να υλοποιηθούν. Μεταξύ αυτών είναι και η διαμόρφωση μονοπατιών πολιτισμού στην περιοχή αυτού. Με το πρόγραμμά μας που έχουμε μονοπάτια πολιτισμού. Από την κοινωνία των πολιτών τον Τάκη και τη Λουίζα Αναστόπουλου προήλθε και η ιδέα της δημιουργίας της προτομής του Πέτρου που αποκαλύπτουμε σήμερα. Λουίζα σας ευχαριστούμε. Όπως ευχαριστούμε και τον γλύπτη Θόδωρο Παπαγιάννη για την αξιόλογη προτομή. Κάπου, Πέτρο σε φαντάζομαι να χαμογελάς με το χαρακτηριστικό πονηρούτσικο και παιδιάστικο χαμογελό σου.»
Σύντομο χαιρετισμό για το έργο και την παρακαταθήκη του καθηγητή Πέτρου Θέμελη έκαναν οι βουλευτές Γιάννης Λαμπρόπουλος και Μίλτος Χρυσομάλλης καθώς και ο δήμαρχος Μεσσήνης Γιώργος Αθανασόπουλος. Παραβρέθηκαν μεταξύ άλλων ο βουλευτής Περικλής Μαντάς ο δήμαρχος Καλαμάτας Θανάσης Βασιλόπουλος και ο πρόεδρος του Διαζώματος Σταύρος Μπένος .