Ουσιαστικά, το παραδοσιακό βιομηχανικό μοντέλο του 20ού αιώνα με τα μεγάλα εργοστάσια στην Ευρώπη και στην Αμερική δεν υπάρχει πλέον, εδώ και πολλά χρόνια. Ενώ όμως χάθηκαν χιλιάδες βιομηχανικές θέσεις εργασίας, το βιοτικό επίπεδο τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική διατηρήθηκε σταθερό, με δανεικά και νέο χρήμα. Την ίδια ώρα, για λόγους κόστους η παραγωγική δραστηριότητα -και φυσικά χιλιάδες θέσεις εργασίας- μετακινούνταν στη Ανατολή και στο Νότο, επειδή εκεί η εργασία είναι φτηνότερη σε σχέση με τη Δύση και το Βορρά.
Οχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, η τεράστια αυτή αλλαγή έχει παρουσιαστεί ως συνέπεια της παγκοσμιοποίησης, που επιβλήθηκε δήθεν από ισχυρά οικονομικά συμφέροντα πολυεθνικών εταιρειών, τα οποία ήθελαν να αυξήσουν τα κέρδη τους. Ομως οι επιχειρήσεις επιδίωκαν τη μεγιστοποίηση του κέρδους... και πριν συντελεστούν οι τεράστιες αυτές αλλαγές στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη. Τι είναι λοιπόν αυτό που άλλαξε τα τελευταία χρόνια και οδήγησε σε αλλαγές στην παραγωγική διαδικασία; Μα φυσικά η τεχνολογία παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών - η οποία αφενός επιτρέπει ακόμα και στις υπανάπτυκτες οικονομίες να αγοράσουν φτηνά κεφαλαιουχικά αγαθά για να φτιάξουν μονάδες παραγωγής, και αφετέρου δίνει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να μεταφέρουν γρήγορα και φτηνά τα καταναλωτικά αγαθά που παράγουν, από την Ανατολή στη Δύση και από το Νότο στο Βορρά.
Σε αντίθεση δηλαδή με ό,τι υποστηρίζουν οι πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης, που μεταξύ πολλών άλλων αγνοούν τις τεχνολογικές εξελίξεις και θεωρούν ότι τα πάντα είναι θέμα... βούλησης, οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στον οικονομικό χάρτη τις τελευταίες δεκαετίες, δεν έχουν ως θύματα τις φτωχότερες εισοδηματικές τάξεις του πλανήτη, ούτε τις πιο υπανάπτυκτες χώρες. Ουσιαστικά η αναδιάρθρωση της παραγωγικής δραστηριότητας δημιούργησε μια νέα ανερχόμενη μεσαία τάξη σε χώρες όπως η Ινδία, η Τουρκία, η Βραζιλία, η Ρωσία, η Πολωνία - και ταυτόχρονα βελτίωσε πολύ το βιοτικό επίπεδο των ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων στην Κίνα και στην υπανάπτυκτη Ασία. Ομως η απώλεια χιλιάδων βιομηχανικών θέσεων εργασίας έπληξε τη μεσαία τάξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των ΗΠΑ. Το πλήγμα μάλιστα θα ήταν ακόμα μεγαλύτερο, εάν τις τελευταίες δεκαετίες Ευρωπαϊκή Ενωση και ΗΠΑ δεν κρατούσαν ζωντανές εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε μη ανταγωνιστικές επιχειρήσεις, με επιδοτήσεις και δανεικά.
Βεβαίως όλοι γνώριζαν ότι οι επιδοτήσεις και τα δανεικά σε μη ανταγωνιστικές επιχειρήσεις, όχι μόνο δεν πρόκειται να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, αλλά θα εμποδίσουν και την ανάπτυξη νέων καινοτόμων επιχειρήσεων. Ολοι όμως οι πολιτικοί προτιμούν να διαχειριστούν δανεικά και επιδοτήσεις, από το να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις που θα έχει η απώλεια εκατομμυρίων θέσεων εργασίας· ακόμα κι αν αναδιάρθρωση της αγοράς εργασίας είναι αναγκαία οδυνηρή προϋπόθεση για τη δημιουργία νέων, ανταγωνιστικών, ισχυρών επιχειρήσεων και θέσεων εργασίας.
Ειδικά στο Νότο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι επιδοτήσεις και τα δανεικά στήριζαν και στηρίζουν τη λειτουργία επιχειρήσεων που παράγουν μη ανταγωνιστικά αγαθά ή απλώς εισάγουν καταναλωτικά αγαθά από τον Βορρά της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στην Ελλάδα του ευρώ και πριν την κρίση του 2008, οι επιδοτήσεις και τα δανεικά με χαμηλό επιτόκιο οδήγησαν αφενός σε αλματώδη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και αφετέρου στη διατήρηση χιλιάδων αντιπαραγωγικών καλοπληρωμένων θέσεων εργασίας... τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Τότε πολλοί Ελληνες πίστεψαν ότι θα διατηρηθεί για πάντα η επιδοτούμενη ευημερία και ο δανεισμός για την εισαγωγή προϊόντων από όλο τον κόσμο. Στην πραγματικότητα όμως το επιδοτούμενο καταναλωτικό μοντέλο είχε ημερομηνία λήξης (το βιομηχανικό μοντέλο του 20ού αιώνα έχει... λήξει νωρίτερα) και αυτή δεν ήταν άλλη από την 15η Σεπτεμβρίου του 2008, όταν χρεοκόπησε η Lehman Brothers.
Τα όσα συμβαίνουν από το 2008 έως σήμερα στην Ελλάδα είναι απλώς προάγγελος των όσων θα ακολουθήσουν σε Ευρωπαϊκή Ενωση και ΗΠΑ, όταν θα αναγκαστούν κι εκεί να προσαρμόσουν την παραγωγή τους στις ανάγκες που δημιουργούν οι τεχνολογικές εξελίξεις. Και όποιος νομίζει ότι μόνο στην Ελλάδα υπάρχουν ισχυρές συντεχνίες και κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις, που εμποδίζουν τις μεταρρυθμίσεις, θα εκπλαγεί δυσάρεστα όταν βρεθούμε αντιμέτωποι με τις συγκρούσεις που θα σημειωθούν στις ανεπτυγμένες οικονομίες, μέχρι να ισορροπήσουν ξανά σ' ένα νέο σημείο οι δυνάμεις της προόδου και της συντήρησης.
Σε κάθε περίπτωση, από την έκβαση αυτής της σύγκρουσης θα εξαρτηθεί μεσο-μακροπρόθεσμα τόσο η οικονομική όσο και η στρατιωτικο-πολιτική κυριαρχία της Δύσης. Εννοείται ότι καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του παγκόσμιου οικονομικού χάρτη διαδραματίζει και θα διαδραματίσει η υφιστάμενη στρατιωτική κυριαρχία της Δύσης - κι ότι οι οικονομικές αποφάσεις είναι πάντοτε και πολιτικές. Οπως εννοείται, επίσης, ότι, από την έκβαση της σύγκρουσης των προοδευτικών και των συντηρητικών δυνάμεων στην Ελλάδα, δεν θα εξαρτηθεί μόνο η κυριαρχία στα Βαλκάνια, αλλά και η εδαφική ακεραιότητα της χώρας.
Μέχρι τώρα, στην Ελλάδα επικρατούν απολύτως όσοι δεν θέλουν να αλλάξει τίποτα, και στη Δύση κερδίζουν συνεχώς έδαφος όσοι πιστεύουν ότι αρκεί η βούληση για να γυρίσουν οι θέσεις εργασίας πίσω στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στις ΗΠΑ. Το ποτάμι της τεχνολογίας όμως... δεν γυρίζει πίσω. Και γι' αυτό η επιστροφή στον «παλιό καλό καιρό» είναι απλώς αδύνατη.
Θανάσης Λαγός
Εmail: lathanasis@yahoo.gr
