Η Κύπρια τ. επίτροπος της Ε.Ε. για θέματα Παιδείας - Πολιτισμού και Νεολαίας, επικεφαλής από ελληνοκυπριακής πλευράς της μικτής επιτροπής Ε/Κ και Τ/Κ για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μέσα από τον πολιτισμό, σύζυγος του πρώην Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Γιώργου Βασιλείου και αντιπρόεδρος του δικτύου Europa Nostra για τη διασφάλιση της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς της Ευρώπης, επισκέφτηκε με την τελευταία αυτή ιδιότητά της και τη Μεσσηνία το προηγούμενο Σαββατοκύριακο. Συγκεκριμένα βρέθηκε στην Καστάνια της Δυτικής Μάνης, όπου το έργο αποκατάστασης του βυζαντινού ναού του Αγίου Πέτρου, το οποίο υλοποίησε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, με προϊσταμένη την Ευαγγελία Μηλίτση-Κεχαγιά, τιμήθηκε με το βραβείο της Europa Nostra. Στο πλαίσιο αυτό, και παρά το ασφυκτικό της πρόγραμμα, η κ. Βασιλείου δέχτηκε με χαρά να μοιραστεί με τους αναγνώστες της «Ε» κάποιες απόψεις της: Για το βραβευμένο μνημείο, για την κοινή ευρωπαϊκή κληρονομιά, για την ελληνική διαχείριση των πολιτιστικών ζητημάτων, για την πολιτισμική συγγένεια Ελλήνων και Κυπρίων, ακόμη και για τον ευρωσκεπτικισμό. Μας μίλησε επίσης για την πολυπόθητη επίλυση του Κυπριακού και για τις ευεργετικές επιδράσεις που αναμένεται να έχει μια τέτοια εξέλιξη, όχι μονάχα για τη μεγαλόνησο, μα για ολόκληρη την Ευρώπη.

Από τις εκδηλώσεις στην Καστάνια για τη βράβευση του βυζαντινού ναού του Αγ. Πέτρου και τα εγκαίνια του αναστηλωμένου Πύργου Δουράκη (Φωτογραφία:Ρεβέκκα Σγουρέα)

 - Τι είναι αυτό που αναδεικνύει ως ξεχωριστό το έργο αναστήλωσης του βυζαντινού ναού Αγίου Πέτρου στην Καστάνια της Δυτικής Μάνης, ώστε να βραβευτεί από τη Europa Nostra;

«Μιλάμε για έναν ναό με ιστορία 800 χρόνων. Επιλέχθηκε για βράβευση μεταξύ 187 υποψηφιοτήτων από 36 κράτη, και η επιλογή αυτή έγινε από ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων. Η κριτική επιτροπή, λοιπόν, στην απόφασή της επεσήμανε κυρίως 3 πράγματα: Πρώτον, την υψηλή ποιότητα του έργου αποκατάστασης του ναού, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη το πόσο σύνθετο και επίπονο έργο ήταν σε μια δυσπρόσιτη ορεινή περιοχή. Δεύτερον, "τη σπουδαιότητα αυτού του ευρωπαϊκού μνημείου που καταδεικνύει τη σημασία και τη συμμετοχή της βυζαντινής τέχνης στον ευρωπαϊκό πολιτισμό". Και τρίτον, το ότι στην προκειμένη περίπτωση η στενή συνεργασία ιδιωτικών και δημοσίων παραγόντων αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα του τι μπορεί να επιτευχθεί στις τόσες άλλες εκκλησίες της περιοχής». 

- Η πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης αποτελείται από ένα ευρύ σύνολο ομοειδών αλλά και ετερόκλιτων στοιχείων. Πού επικεντρώνεται η δράση της Europa Nostra; Ποια η στρατηγική της -και η δική σας ως αντιπροέδρου πλέον- για τα επόμενα χρόνια; 

«Ενας από τους σημαντικότερους στόχους της Ε.Ε. είναι η διατήρηση της πολιτιστικής πολυμορφίας της: η διατήρηση και η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς ολόκληρης της Ευρώπης και των κρατών-μελών της. Η δράση, λοιπόν, που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναλάβει στον τομέα του Πολιτισμού μαζί με τα κράτη μέλη είναι πολυσχιδής, και είναι ακόμα πιο σημαντική σήμερα που οι πόροι τους οποίους διαθέτουν τα κράτη-μέλη λόγω της οικονομικής κρίσης είναι περιορισμένοι. Οπως έχει αποφασιστεί, το έτος 2018 θα ανακηρυχθεί Ευρωπαϊκό Ετος Πολιτιστικής Κληρονομιάς, για να δοθεί η μεγαλύτερη δυνατή προβολή στην υλική και άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά που αποτελεί και τον τεράστιο πλούτο της Ευρώπης. 

Προσπάθειά μας στη Europa Nostra, σε συνεργασία με την Επιτροπή, είναι να συμβάλουμε στην ανάληψη πρωτοβουλιών και στην ανάδειξη δράσεων που αποσκοπούν στο να αντιληφθούν οι πάντες τη σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, ως συνδετικού κρίκου μεταξύ του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος - καθώς και της συνεισφοράς της στον οικονομικό πλούτο και την ανάπτυξη της κάθε χώρας».

 - Σε τι επίπεδο βρίσκεται η Ελλάδα ως προς την προστασία ή την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της, αλλά και των ιδιαίτερων ιστορικών της τοπίων; Είμαστε μία χώρα αντιθέσεων και από αυτή την άποψη· ποιον δρόμο θα προτείνατε ν’ ακολουθήσουμε; 

«Τουλάχιστον όλα αυτά τα χρόνια που παρακολουθώ τι γίνεται στον τομέα αυτό, η Ελλάδα βρίσκεται σε καλά επίπεδα, και ευτυχώς πολλοί Ελληνες που έχουν οικονομική άνεση και ευαισθησία βοηθούν στο έργο της αναστήλωσης. Κάθε χρόνο, ένα-δύο έργα βραβεύονται από τη Europa Nostra. Στην πρόσφατη επίσκεψη μου, εκτός από το ναό του Αγίου Πέτρου στη Μάνη, επισκέφτηκα και την Αρχαία Μεσσήνη όπου ξεναγήθηκα από το καθηγητή Θέμελη. Το έργο της αναστήλωσης που πραγματοποιεί εδώ και 30 χρόνια ο Πέτρος Θέμελης είναι το πρώτο που βράβευσα ως επίτροπος Πολιτισμού και είναι φανταστικό. 

Το κράτος φυσικά θα έπρεπε να κάνει πολύ περισσότερα -χωρίς βέβαια να θέλω να υποτιμήσω και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Ελλάδα-, γιατί η πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας είναι ένας ανεκτίμητος πλούτος που πρέπει και να αναδείξουμε και να διαφυλάξουμε. Ενας πλούτος του οποίου η αξιοποίηση θα μπορούσε να αποφέρει πολλά οικονομικά οφέλη, κυρίως στην περιφέρεια και στην τοπική οικονομία. Απλά ας αναλογιστούμε τη σημασία του πολιτιστικού τουρισμού σε χώρες όπως η Ελλάδα... 

Θα πρέπει, όπως επεσήμανε και η κριτική επιτροπή στην περίπτωση του Αγίου Πέτρου, να υπάρχει συνεργασία και συντονισμός μεταξύ ιδιωτικών και δημοσίων φορέων, για να πετύχουμε περισσότερα».

- Πώς θα αποτιμούσατε το έργο σας αλλά και τις εμπειρίες με τις οποίες σάς πλούτισε η θητεία σας ως επιτρόπου της Ε.Ε., με αρμοδιότητα το πολύχρωμο πολιτισμικό και γλωσσικό ψηφιδωτό της και με έμφαση στη νεολαία και την εκπαίδευση των λαών της;

«Κάθε χαρτοφυλάκιο έχει φυσικά τα δικά του χαρακτηριστικά και ενδιαφέροντα. Εντούτοις θεωρώ ότι ήμουν πολύ τυχερή που για 5 χρόνια είχα το χαρτοφυλάκιο της Παιδείας, του Πολιτισμού και της Νεολαίας - τριών τομέων που αγγίζουν την ψυχή της Ευρώπης. Είναι τεράστιες οι εμπειρίες που αποκόμισα και με έκαναν να καταλάβω πόση σημασία έχει το να δώσουμε έμφαση σ’ αυτούς τους τομείς. Καταρχάς, ο πολιτισμός είναι εκείνος που φέρνει τους λαούς της Ευρώπης πιο κοντά, βοηθά στην αλληλοκατανόηση, και σε δύσκολες στιγμές δίνει ελπίδα για το μέλλον. Εξ ου και με το νέο πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» που προώθησα, κατάφερα και σε εποχή κρίσης να αυξήσω τα κονδύλια για την πολιτιστική συνεργασία των Ευρωπαίων. 

Παράλληλα, αν κάνει κανείς το λάθος να υποτιμήσει τη δύναμη της Παιδείας, ιδιαίτερα σε εποχή κρίσης, πάει, χάθηκε. Επεισα λοιπόν το Κολέγιο των Επιτρόπων ότι η Παιδεία θα πρέπει να είναι ένας από του βασικούς στόχους μας για την Ευρώπη του 2020 - και ως εκ τούτου το νέο πρόγραμμα που σχεδίασα, το «Erasmus+» έχει προικοδοτηθεί με 47% περισσότερα κονδύλια από ό,τι την προηγούμενη περίοδο. 

Τέλος, η σχέση που ανέπτυξα με τους νέους της Ευρώπης ήταν για μένα η πιο ωραία ανάμνηση. Η μεγαλύτερη πρόκληση της ΕΕ ήταν η ανεργία των νέων και η αποξένωση κι απομάκρυνσή τους από τα ευρωπαϊκά δρώμενα. Το 2010, λοιπόν, εγκαινίασα τον λεγόμενο Διαρθρωμένο Διάλογο με τους νέους, όπου γινόταν μια εποικοδομητική συζήτηση με τους νέους για τα κυριότερα θέματα που τους απασχολούσαν. Η σχέση μου αυτή με τη νεολαία συνεχίζει ακόμα και σήμερα στην Κύπρο, και ο Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου με θεωρεί ως "Μητέρα" τους κατά κάποιον τρόπο. Είμαι πάντα κοντά τους. Είναι πολύ βασικό να υπάρχει άμεση επικοινωνία μεταξύ πολιτικών και νέων».

- Η ευρωπαϊκή ιδέα δείχνει εύθραυστη στις μέρες μας και, παρόλο που νέες χώρες περιμένουν να την ασπαστούν, στο εσωτερικό φουντώνει η αμφισβήτηση που πρόσφατα αποτυπώθηκε ανάγλυφα στο Brexit. Πώς βλέπετε το μέλλον της «Ευρώπης μας»;

«Πράγματι. Η πολιτική ηγεσία της Ευρώπης φαίνεται ανέτοιμη να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον κοινό μας εχθρό, τους λαϊκιστές, τους ξενόφοβους και τους ευρωσκεπτικιστές. Αυτοί όλοι είναι ο κοινός μας εχθρός και, εκμεταλλευόμενοι τις κρίσεις της εποχή μας, αποπροσανατολίζουν τους πολίτες. 

Θα πρέπει να καθιερώσει η Ε.Ε. καλύτερους μηχανισμούς πληροφόρησης και επικοινωνίας με τους πολίτες, υπενθυμίζοντάς τους τα τεράστια επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης στα 60 χρόνια από της ίδρυσής της - τα οποία τείνουμε να υποτιμούμε. 

Δεν υπάρχει μέλλον για την Ευρώπη χωρίς την Ε.Ε. Και πρέπει επιτέλους το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, δηλαδή οι ηγέτες των 27 πλέον χωρών, να συνειδητοποιήσουν ότι θα πρέπει να ενεργούν πιο συναινετικά για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τα τεράστια προβλήματα της εποχής μας, που δεν είναι πλέον δυνατό να αντιμετωπιστούν από καμιά χώρα μόνη της». 

- Πόσο κοντά βρίσκονται η Ελλάδα με την Κύπρο πολιτισμικά στη σύγχρονη εποχή; Εξακολουθούν να είναι περισσότερα αυτά που τις ενώνουν από αυτά που ίσως τις χωρίζουν; Συνεργάζονται αρκετά στον τομέα του πολιτισμού;

«Είναι ως να με ρωτάτε αν μια κόρη μπορεί να πάψει να συνδέεται με τη μάνα της (παρόλο που τα βλέπουμε κι αυτά στην εποχή που ζούμε…). Υπάρχει πάντα αυτή η ιδιαίτερη πολιτισμική σχέση μεταξύ του λαού μας, αλλά και του κράτους. Ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου για παράδειγμα συνεργάζεται στενότατα με τα θέατρα της Ελλάδας. Τελευταία είχα τη χαρά να παρακολουθήσω μια εξαίρετη παράσταση με την "Αντιγόνη" του Σοφοκλή που ήταν μια κοινοπραξία μεταξύ του ΘΟΚ, του Εθνικού Θεάτρου της Ελλάδας και του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Εδωσαν και μια παράσταση στο Αρχαίο Θέατρο Σαλαμίνας στην κατεχόμενη Κύπρο. H παράσταση αυτή τελούσε υπό την αιγίδα της Διακοινοτικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό, της οποίας είμαι πρόεδρος, και την παρακολούθησαν περισσότερα από 4.000 άτομα, συμπεριλαμβανομένων και Τουρκοκυπρίων. 

Επίσης, έχουμε μια πολύ στενή συνεργασία στη διεκδίκηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων στον τομέα του πολιτισμού. Γενικά υπάρχει μια πολύ στενή συνεργασία σε όλες τις εκφάνσεις του πολιτισμού: εικαστικές τέχνες, ποίηση, μουσική κ.α.».

- Εγκυροι αναλυτές επιχειρούν την πρόβλεψη ότι το Κυπριακό βρίσκεται πιθανώς πάλι κοντά σε μία λύση. Εσείς, και ως σύζυγος ενός συναινετικού Προέδρου όπως ήταν ο Γιώργος Βασιλείου, πώς αξιολογείτε τη κατάσταση - και τι θα σημάνει για την πολύπαθη πατρίδα μια οριστική διευθέτηση;

«Ναι, πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε σε καλό δρόμο για τη λύση του Κυπριακού. Οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και ο Μουσταφά Ακιντζί, πιστεύουν στην αναγκαιότητα της λύσης και διαπραγματεύονται με ειλικρίνεια. Εχει ήδη επιτευχθεί σημαντική πρόοδος. Εντούτοις, ένας σημαντικός παράγοντας στην όλη διαδικασία είναι η Τουρκία, η οποία, εκτός από τη φραστική της υποστήριξη στις διαπραγματεύσεις, δεν έχει ακόμη ανοίξει τα χαρτιά της σε ουσιώδη θέματα όπως είναι το εδαφικό, οι εγγυήσεις και η ασφάλεια. Οταν φτάσει η ώρα που θα συζητηθούν αυτά τα θέματα, τότε θα δείξει η Τουρκία τις πραγματικές της προθέσεις, οπότε θα γνωρίζουμε πλέον αν οδεύουμε προς λύση. 

Πάντως γίνεται δουλειά και από την κοινωνία των πολιτών, για να προετοιμαστούν οι δύο κοινότητες να ζήσουν μαζί και να συνεργαστούν για το κοινό τους μέλλον με αλληλοσεβασμό και αλληλοεκτίμηση. Εχουν συσταθεί πολλές Δικοινοτικές Τεχνικές Επιτροπές που δουλεύουν προς αυτό το σκοπό. Εγώ έχω την τιμή να προεδρεύω της Δικοινοτικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό, και μαζί με τα τουρκοκυπριακά μέλη μας οργανώνουμε πολιτιστικές εκδηλώσεις (μουσικές, ποιητικές, χορευτικές, θεατρικές βραδιές, εκθέσεις κ.ά) με μικτό ακροατήριο, επισημαίνοντας τα στοιχεία που μας ενώνουν, όπως στην παραδοσιακή μουσική και τους χορούς μας. Σκοπεύουμε επίσης να διοργανώσουμε επισκέψεων παιδιών και από τις δύο κοινότητες σε αρχαιολογικούς χώρους, σε μουσεία, σε εκκλησίες και μοναστήρια αλλά και σε μουσουλμανικά τεμένη, εκατέρωθεν της Πράσινης Γραμμής, για να γνωρίσουν τα παιδιά μας τον πολιτιστικό πλούτο της χώρας μας, που είναι κοινός μας πλούτος. 

Μια λύση του Κυπριακού θα επέφερε τεράστια οφέλη στο νησί μας. Πρώτα απ’ όλα, θα μπορέσουν επιτέλους τα παιδιά και τα εγγόνια μας να ζήσουν με αίσθημα ασφάλειας για το μέλλον σ' αυτή την κοινή πατρίδα. Η λύση θα είχε επίσης τεράστια οικονομικά οφέλη: Οπως αποδεικνύουν οι μελέτες, θα υπάρξει ένας τεράστιος οικονομικός οργασμός και θα δημιουργηθούν πολλές θέσεις εργασίας. Ταυτόχρονα, θα μπορέσουμε να προσελκύσουμε ξένες επενδύσεις που σήμερα δεν έρχονται λόγω της αβεβαιότητας για το μέλλον και της ανασφάλειας.  

Τέλος, να σημειώσω ότι οι επιπτώσεις από μια μη λύση θα ήταν πολύ αρνητικές. Εύχομαι εντούτοις αυτή τη φορά η προσπάθεια που ξεκίνησε να έχει αίσιο τέλος, για το καλό της Κύπρου αλλά και της περιοχής μας, μα και για την Ευρώπη γενικά».